Айвенго (1934)/XI

← Раздзел X

Айвенго. Раздзел XI Раман Аўтар: Вальтэр Скот 1934 год Арыгінальная назва: Ivanhoe (1819) Пераклад: Іван Гарбуз

Раздзел XII →

Прапануем да спампаваньня!

РАЗДЗЕЛ XI

НАЧНЫЯ прыгоды Гурта гэтым не скончыліся. Ён і сам пачынаў здагадвацца аб гэтым, калі, мінуўшы адну ці дзве раскіданыя сядзібы, што былі на ўскраіне паселішча, апынуўся на дне глыбокай лагчыны, абодва спады якой густа зараслі арэшнікам і астралістам, а месцамі нізкарослыя дубы, прасціраючы сваё вузлаватае галлё ўпоперак яра, зусім зацямнялі сцежку.

З паселішча даносіліся асобныя галасы: то выбухі моцнага смеху, то крыкі, то адгалоскі музыкі. Усе гэтыя гукі, што паказвалі на бязладнае становішча гарадка, перапоўненага дваранамі і іх прыслугай, пачыналі ўнушаць Гурту некаторы неспакой.

Ён паскорыў хаду, каб выйсці з яра на адкрытую палянку, але яму гэта не ўдалося. Як толькі ён дайшоў да супроцьлеглага канца яра, дзе гушчар быў больш чым дзе, на яго накінуліся чатыры чалавекі, па двое з кожнага боку, схапілі яго і трымалі так моцна, што, калі б ён і спрабаваў уцячы, спроба была-б дарэмная.

— Давай сваю ношку, — сказаў адзін з іх.

— Не так-та лёгка было-б вам вызваліць мяне ад ношкі, — мармытаў Гурт, — каб я мог хоць тры разы стукнуць вас па шыі.

— А вось убачым! Цягніце яго ў лес.

Гурта пацяглі на гору і досыць бесцэрамонна перацяглі па леваму адхону яра на роўнае месца, у густы гай, які аддзяляў лагчыну ад адкрытай палянкі. Ён міжволі павінен быў ісці ў самую сярэдзіну гушчару. Раптам яго нечакана спынілі на палянцы няправільнай формы, на якой дрэў было параўнаўча няшмат, а таму месяц асвятляў яе куды лепш. Тут далучыліся да іх яшчэ двое людзей. У іх былі кароткія мячы пры боку, а ў руках замашыстыя дубінкі; Гурт толькі цяпер заўважыў, што ўсе шэсцера былі ў масках.

— Колькі пры табе грошай? — запытаў адзін.

— Трыццаць цэхінаў маіх уласных грошай, — адказаў Гурт панура.

— Адабраць! У саксонца за душою трыццаць цэхінаў, а ён вяртаецца з сяла цвярозым! Ды за адно гэта трэба ў яго адабраць усё да апошняга гроша… Адабраць абавязкова!

— Я іх збіраў, каб выкупіцца на волю, — сказаў Гурт.

— Вось і відаць, што ты асёл — выпіў-бы тры кварты добрага элю і стаў-бы гэтак-жа вольны, як і твой гаспадар, а не то дык яшчэ вальней яго, калі ён такі-ж саксонец, як і ты.

— Гэта горкая праўда, — адказаў Гурт, — але калі гэтымі трыццацю цехінамі я магу ад вас адкупіцца, пусціце мне рукі і я вам зараз адлічу іх.

— Стой, — сказаў другі, на від як быццам адыгрываўшы між імі ролю начальніка або старшыні, — у цябе тут каліта, я яе абмацаў пад тваім плашчом і чую, што там куды больш грошай, чым ты сказаў.

— Гэта не мае грошы, а майго гаспадара, добрага рыцара, — сказаў Гурт, — я-б пра іх і не заікнуўся, калі-б вы захацелі задаволіцца толькі тым, што мне належыць.

— Бач, які сумленны слуга!

З гэтымі словамі, затрымаўшыя Гурта выцягнулі ў яго з-за пазухі каліту, у якой, разам з цэхінамі, што засталіся, ляжаў і партманецік, які дала яму Рэвека, пасля чаго допыт аднавіўся.

— Хто твой гаспадар?

— Рыцар Пазбаўлены Спадчыны.

— Гэта той, што сваім добрым кап’ём выйграў прыз на сёнешнім турніры? А ну, скажы, як яго завуць?

— Ён мае за лепшае скрываць сваё імя, — адказаў Гурт, — і ўжо безумоўна, ад мяне вы аб гэтым нічога не даведаецеся.

— А цябе як завуць і як тваё прозвішча?

— Калі я гэта вам скажу, вы маглі-б здагадацца аб прозвішчы гаспадара, — сказаў Гурт.

— Аднак, ты добры нахабнік; але пра гэта мы пасля пагаворым. А як гэта золата трапіла ў рукі твайму гаспадару? Па спадчыне ён яго атрымаў, або сам здабыў?

— Сваім добрым кап’ём здабыў, — адказаў Гурт, — у гэтых калітах ляжыць выкуп чатырох добрых коняй і чатырох узбраенняў.

— Колькі ж тут усяго?

— Дзвесце цехінаў.

— Толькі дзвесце цэхінаў! Твой гаспадар вялікадушна паступіў з пераможанымі і ўзяў вельмі мала выкупа. Назаві імёны, ад каго ён атрымаў гэта золата.

Гурт назваў.

— А як-жа ўзбраенне і конь храмоўніка Брыяна дэ-Буагільбера? Якую суму ён за іх вызначыў? Ты бачыш, што мяне абмануць нельга.

— Мой гаспадар, — адказаў Гурт, — нічога не захацеў узяць з храмоўніка, таму што прагне толькі яго крыві. Яны знаходзяцца ў смяротнай варожасці, і таму між імі не можа быць ніякіх мірных зносін.

— Уздуйце агонь! — сказаў старэйшы, або так званы „капітан“. — Я пагляджу, што ў яго там у каліце.

Мігам распалілі агонь, і ўсе ўзяліся аглядаць каліту. Астатнія стаўпіліся вакол, і нават тыя двое, што трымалі Гурта, выцягнуўшы шыі, з такой цікавасцю заглядалі наперад, што пакрыху пачалі адпускаць палоннага. Ён, вядома, выкарыстаў іх безуважлівасць, раптоўнай патугай скінуў іх з сябе і добра мог-бы ўцякаць, калі-б адважыўся пакінуць ім маёмасць свайго гаспадара. Але гэта ў яго і ў галаве не было. У адзін міг выхапіў ён дубінку ў аднаго з акружаўшых яго людзей, хапіў ім капітана па галаве ў такі момант, калі той усяго менш чакаў падобнага нападу, і ледзь не забраў назад каліту са ўсім скарбам. Аднак рабаўнікі ў час схамянуліся і зноў завалодалі як калітою, так і Гуртам.

— Ах ты ашуканец! — сказаў капітан, устаючы. — Ты-ж мне галаву праламаў; папаўся-б ты ў рукі другой падобнай кампаніі, дрэнна табе было-б за такую дзёрзкасць. Але ты зараз даведаешся пра свой лёс. Пагаворым спачатку аб тваім гаспадары: рыцару належыць ісці спераду ад свайго зброяносца, такі ўжо закон рыцарства… Пастой смірна… Калі зноў кранешся, я так цябе пачастую, што больш ніколі не ўстанеш. Таварышы, — прадаўжаў ён, звяртаючыся да свае шайкі: — гаспадар яго, вандроўны рыцар, павінен прайсці праз нашы рукі без мыты. Ён вельмі падобны да нашага брата, каб нам пажывіцца за яго кошт. І сабакі-ж не грызуцца між сабою ў тых месцах, дзе водзіцца шмат лісіц і ваўкоў.

— Чым-жа ён да нас падобны? — запытаў адзін з банды. — Хацеў-бы я паслухаць, як можна гэта давесці.

— Дурны чалавек, — сказаў капітан, — ды хіба-ж гэты рыцар не такі абяздолены бядняк, як і мы. Хіба ён не нажывае сабе хлеб штодзённы вострым мячом? Ці не ён пабіў Фрон-дэ-Бёфа і Мальвуазена гэтак-жа, як і нам-бы хацелася іх пабіць? І ці не ён абвясціў смяротную варожасць Брыяну дэ-Буагільберу, якога і мы ненавідзім па шмат якіх прычынах?

— А як-жа быць з гэтым дзёрзкім мужыком? Няўжо так і адпусціць яго?

— Не, паспрабуй ты сам намяць яму бакі, — адказаў капітан. — Гэй, слухай, — гаварыў ён далей, звяртаючыся да Гурта, — калі ты з такой ахвотай ухапіўся за дубінку, можа ты зможаш ею арудаваць?

— Пра гэта табе лепш ведаць, — сказаў Гурт.

— Ды, прызнацца, ты такі хвацкі мне даў! — адказаў капітан. — Пастарайся гэтага хлопца гэтак-жа ударыць, тады ідзі на ўсе чатыры бакі. А калі не ўправішся з ім… няма чаго рабіць, ты такі слаўны хлапец, што я, здаецца, сам унясу за цябе выкуп. А-ну, Мельнік, бяры сваю дубінку і сцеражы сваю галаву; а вы, хлопцы, адпусціце палоннага і дайце яму таксама дубінку. Тут цяпер святла досыць, і яны могуць добра адтузаць адзін аднаго.

Байцам далі па аднолькавай дубінцы, і яны выйшлі на сярэдзіну палянкі, каб як мага лепш выкарыстаць святло месяца. Абступіўшыя іх смяяліся і крычалі свайму таварышу:

— Мельнік, трымай вуха востра, не то сам прайграеш выкуп.

Мельнік ухапіў дубінку за сярэдзіну і, хутка пакручваючы ёю вакол галавы, зухавата выклікаў Гурта на паядынак:

— А-ну, мужык, выходзь! Толькі адважся сунуцца, я табе пакажу, як пападацца мне пад руку!

— Калі ты і сапраўды Мельнік, — адказаў Гурт, з той-жа зухаватасцю і не з меншай спрытнасцю пакручваючы над галавою сваю дубінку, — значыцца, ты ўдвойчы рабаўнік, а я, як сумленны чалавек, выклікаю цябе на бойку!

Сказаўшы гэта, абодва праціўнікі пачалі біцца і ў працягу некалькіх хвілін з аднолькавай сілай, адвагаю і ўмельствам адбівалі і наносілі адзін аднаму ўдары і хуткім хлопаннем адной дубінкі аб другую ўтваралі бесперапынную траскатню; з боку можна было падумаць, што, прынамсі, дванаццаць чалавек б’юцца ў рукапашную.

Доўга яны біліся з роўным поспехам, і Мельнік, бачачы такое ўпартае супраціўленне і чуючы рогат сваіх таварышоў, якія, як гэта бывае ў падобных выпадках, радаваліся яго няўдачы, урэшце згубіў цярплівасць.

Мельнік шалёна наступаў на Гурта, удараючы папераменна абодвума канцамі сваёй дубінкі і стараючыся падысці на поўдубінкі ад яго, тады як свінапас толькі абараняўся, растапырыўшы рукі і хутка пакручваючы кіем, каб абараніць сваю галаву і цела ад удараў. Такім чынам ён трымаўся ў абарончай позе, крыху адступаючы назад і не зводзячы вачэй з праціўніка, покуль не заўважыў, што той пачынае задыхацца. Тады ён леваю рукою замахнуўся дубінкай яму ў твар. Мельнік толькі што збіраўся адбіць гэты удар, як Гурт спрытна перахапіў сваю дубінку ў правую руку

і з усёй сілы трэснуў яго ў левы бок галавы. Мельнік мігам распластаўся на траве.

— Малайчына, сумленна пабіў! — закрычалі разбойнікі. — Многія леты добрай пацесе і старой Англіі! Саксонец за адным захадам панясе цэлым і скарб, і сваю ўласную скуру, а Мельнік-то сплашаў перад ім.

— Ну, сябра мой, можаш ісці сваёю дарогаю, — сказаў Гурту капітан. — Я дам табе ў праважатыя двух таварышоў: няхай яны карацейшым шляхам давядуць цябе да самага шатра твайго гаспадара ды пасцерагуць ад начных валацуг, у якіх сумленне не такое чулае, як у нас. Гэтай ноччу шмат іх бадзяецца па тутэйшых месцах. Сцеражыся, аднак, — дадаў ён сурова, — помні, што ты нам не сказаў свайго імя, дык і нашых імён не пытай і не спрабуй дазнавацца, хто мы і адкуль. Калі-ж будзеш спрабаваць дазнацца, наракай на сябе: з табою здарыцца што-кольвек куды горшае, чым сёння.

Гурт падзякаваў капітана за ласкавасць і абяцаў выканаць яго парады. Два ўдалых малайцы, захапіўшы свае дубінкі, загадалі Гурту ісці за імі па пятах і пайшлі вакольнай сцежкай праз самы гушчар зноў у той-жа яр. На ўскраі лесу яшчэ двое выйшлі ім насустрач і сказалі штосьці праваднікам, якія адказалі ім шэптам, пасля чаго тыя зноў пайшлі ў глыб лесу, дазволіўшы ім беспакарна ісці далей. З гэтага Гурт зрабіў заключэнне, што банда вялікая і што яны зірка ахоўваюць усе подступы да месца іх зборышчаў.

Выйшаўшы на адкрытую палянку, якая парасла верасам, Гурт не ведаў, куды накіравацца, але праважатыя павялі яго проста на верх бугра, адкуль ён, пры святле месяца, адразу ўбачыў перад сабою рады частаколаў, што акружалі бегавішча, шатры, што знаходзіліся ў абодвух яго канцах, сцягі, што паласкаліся над імі і нават мог пачуць матыў той песні, якую мармытаў сабе пад нос адзін з вартавых, што стаяў на варце.

— Далей мы з табою не пойдзем, — сказаў адзін з праважатых, — інакш нам самім не мінуць ліха. Памятай-жа тое, што табе сказана: маўчы аб тым, што з табою здарылася сёння, і ўбачыш, што ўсё будзе добра; а калі забудзеш нашы парады, — не ўсцеражэшся ад нашай помсты, хоць-бы схаваўся ў Лонданскую вежу.

— Дабранач вам, ласкавыя панове, — сказаў Гурт, — я вашых загадаў не забуду і спадзяюся, што вы не будзеце мець за крыўду, калі я пажадаю вам заняцца больш бяспечным рамяством.

На гэтым яны рассталіся. Праваднікі пайшлі назад той-жа сцежкай, а Гурт пайшоў да шатра свайго гаспадара і, не гледзячы на толькі што выслуханыя перасцярогі, безадкладна расказаў яму падрабязна ўсё, як было.