Старонка:Беларускі правапіс (1927).pdf/65

Гэта старонка не была вычытаная

3) Часам адзін і той-жа іменьнік у родным склоне ўжываецца то з канчаткам а—я, то з у—ю ў залежнасьці ад таго, што ён абазначае.

а) Калі абазначае асобны прадмет з пэўнаю формаю, то ў родным склоне будзе канчатак а—я: няма (асобнага прадмета) каменя, гада, зьвера, ліста, папера (дакумэнта, напр.).

б) А калі гэтым-жа іменьнікам абазначаецца нешта зборнае, бясформенае, то будзе канчатак у—ю: няма каменю (каменьняў, масы); там зьверу шмат і ўсялякага гаду; назьбіралі лісту; не хапіла паперу.

4) У некаторых словах (іх вельмі мала) у родным склоне канчатак а—у ўжываецца аднолькава, з роўным значэньнем, напр.: з моста і з мосту, аўса і аўсу, чацьвярга і чацьвяргу, дня і дню, плота і плоту.

Практыкаваньне 32. На вуліцу сьмецьця ня выносяць. Прыглядайцеся да жыцьця белага сьвету. Ня шукай ты шчасьця-долі на чужым далёкім полі! За туманам сьвету ня відно. У чужое проса ня сунь носа. На гэта ня было ўгавору. Маленькі сабачка да веку шчаня. Нідзе агню ня відно. Жаўцеюць палоскі позьняга аўсу ці ячменю. Бегала ліска каля лесу блізка. Без правадыра войска гіне. За вачыма сьвету ня бачыць. Няма дыму без агню. Вада затапіла многа берагу. На беразе стаяла многа народу. Далёка ад нашага краю ёсьць вялікія азёры, або моры. Ад чужога шалу ў галаве круціцца. У чужую галаву розуму не накладзеш. Шукай ветру ў полі. Каяньне ёсьць, да павароту няма. Голы разбою не баіцца. У страха вочы вялікія. Ня мела баба клопату, дык купіла парася. Без абручыка, бяз дна — нідзе дзірачкі няма (яйцо). Пасярод лесу дзежка кісьне (яблык). Не разьбіўшы гаршчочка, ня будзеш есьці кашкі (арэх). Тань, да тавару ня гань. З чужога коніка і ў гразі злазяць. Нават свойскія качкі і гусі пачуваюць час выраю. Усе птушкі слухаюць свайго правадыра. Каля шляху, у чыстым полі, магіла стаіць. Недалёка ад берагу было падводнае каменьне. Баючыся трэску, і ў лес ня трэба хадзіць. Штодня варкатня.