яны нават гавораць з выглядам разуменьня таго, што пра гэта нельга пытацца. Яны мяркуюць, што яны нешта разумеюць.
Ахватней за ўсё я застаюся ў самоце. Тады мне ніхто не перашкаджае. Бо ўсе заўсёды спыняюцца на адным і тым-жа, што справы там кепскія, або што справы добрыя, адны глядзяць так, іншыя гэтак, але нарэшце яны пераходзяць да пытаньняў асобы таго існаваньня. Я раней жыў, мусіць, вось якраз гэтак сама, але цяпер гэта для мяне чужое.
Яны пра пару шмат расказваюць мне. У іх ёсьць клопаты, мэты, жаданьні, якіх я ня здольны ўспрыняць так, як яны. Часам я сяджу з кім-небудзь з іх у маленькім садочку ля гасьціньніцы і спрабую растлумачыць, што ўласна кажучы, ўсё месьціцца ў тым, каб вось гэтак спакойна сядзець. Яны гэта, вядома, разумеюць, згаджаюцца, знаходзяць гэта-ж, але толькі на словах, толькі на словах. Яны, праўда, гэта адчуваюць, аднак толькі на палову, другая-ж частка іх істоты зраслася з іншым, і гэтыя часткі да таго разьдзелены, што ніводзін з іх ня можа ўспрыняць гэтага ўсёй сваёй істотай. Дый я сам не магу добра выкласьці сваёй думкі.
Калі я бачу іх гэткімі ў пакоях, у канторах, на службе, — мяне нястрымна цягне да ўсяго гэтата, мне хочацца дайсьці да ўсяго і забыцца на вайну, але мяне адразу адштурхвае пустэча і вузкасьць іх існаваньня. Як можна гэтым запоўніць жыцьцё? Гэта трэба разбурыць. Хіба можа гэта існаваць у той час, калі там, над варонкамі гудуць зараз асколкі і высока ўзьнімаюцца асьвятляльныя ракеты, параненых адносяць назад на насілках, і таварышы схіляюцца ў акопах. Тут іншыя людзі, — людзі, якіх я ня ўмею правільна разумець, якім я зайздрошчу і якімі я грэбую. Я павінен думаць пра Ката, пра Альбэрта, пра Мюлера, пра Т’ядэна, пра тое, як маюцца яны там. Быць можа, яны сядзяць у палкавой крамцы, або плывуць па канале… Хутка яны ізноў будуць пасланы на перадавыя позыцыі.
У маім пакоі за сталом стаіць цынамонавая канапа. Я саджуся на яе.
Па сьценах вісяць прымацаваныя цьвічкамі карцінкі, якія я некалісьці выразаў з часопісаў. Паміж іх паштоўкі і малюнкі, якія мне некалісьці спадабаліся. У куце стаіць невялікая жалезная печка. На процілеглай сьцяне — паліцы з маімі кнігамі.
У гэтым пакоі я жыў да таго, як зрабіўся салдатам.
