— Тады мне няма да гэтага ніякае справы, — пярэчыць Т’ядэн. — Я сябе абражаным не адчуваю.
— Ну, як табе растлумачыць, — гаворыць Альбэрт раззлаваўшыся. Справа зусім ня ў гэткім вясковым пудале, як ты!
— Тады тым больш мне можна адправіцца дахаты? — настойвае на сваім Т’ядэн, і ўсе рагочуць.
— Эх, дурыла, гэта-ж уся дзяржава! — крычыць Мюлер.
— Дзяржава, дзяржава! — Т’ядэн хітравата ляскае пальцамі. — Палявыя жандары, поліцыя, зьбіральнікі падаткаў — вось наша дзяржава. Калі ты маеш да гэтага дачыненьне, дык калі ласка!
— Верна! — гаворыць Кат. — Ты ўпяршыню сказаў штосьці правільнае, Т’ядэн! Дзяржава і радзіма — гэта сапраўды вялікая розьніца.
— Аднак гэта зьвязана адно з адным, — разважае Кроп. — Няма радзімы без дзяржавы.
— Справядліва, але падумай толькі — мы-ж амаль усе простыя людзі. І ў Францыі большасьць людзей таксама рабочыя, рамесьнікі, або дробныя служачыя. Навошта францускаму сьлесару, або шаўцу, нападаць на нас? Не, уся штука ва ўрадах. Я ніколі ня бачыў француза да таго як трапіў сюды, і з большасьцю французаў справа акурат такая-ж. У іх таксама мала пытаюцца, як і ў нас.
— Навошта-ж тады наогул вайна, — пытаецца Т’ядэн.
Кат паціскае плячыма.
— Ёсьць людзі якім вайна на карысьць.
— Ну, я вось да іх, у кожным разе, не належу! — Ухмыляецца Т’ядэн.
— І ні ты, і ніхто з нас.
— Дык хто-ж? — настойвае Т’ядэн. — Кайзеру-ж яна таксама не на карысьць. У яго-ж ёсьць усяго, што яму патрэбна.
— Не кажы, — пярэчыць Кат. — Вайны ў яго да гэтага часу ня было. А для кожнага вялікага імпэратара патрэбна, прынамсі, хоць адна вайна, інакш ён ня ўславіцца. Зірні вось у свае падручнікі.
— Генэралы таксама набываюць славу дзякуючы вайне, — гаворыць Дэтэрынг.
— Яшчэ вялікшай як кайзэр, — падцьвярджае Кат.
— Вядома, за ўсім гэтым хаваюцца іншыя людзі, якія хочуць зарабляць на вайне, — бурчыць Дэтэрынг.
