66
Л. ЦЬВЯТКОЎ
кірмаш ды абдурваць людзей… Ня дрэнна-б пайсьці тым шляхам, якім прыходзяць да ўбагаўленьня чалавечых трупаў… накшталт убагаўленьня Баболявае шапачкі… Ах, каб гэты проект перайшоў праз Пірэнэі! Гішпанцы ажыцьцявілі-б яго. Але ля Панараў людзі гэтак не шалеюць". (Ibidem. Радкі 73 −88).
«Хай у Субач прыдзе грэшніца да манаха, дык ён, калі вальле ў яе бальзам пакуты, павыпіхвае з яе ўсе чыста спакусы чартоўскія, сатрэ яе віны ды загладзіць грахі». (Powiesc o mlodzie w bodze welebnego ksiedza Dyonizego. Радкі 1-4).
У вершах пад агульным загалоўкам Jaroszowe мы знаходзім спрэчку паміж сьвятымі Францішкам і Еранімам з узаемнымі абвінавачваньнямі такога гатунку, што я не адважваюся ўмясьціць гэтыя прыклады ў мой артыкул. Тут фігуруюць так сама манахі, манашкі ды дэвоткі з іх фізыолёгічнымі патрэбамі.
Трэцім паважным заданьнем філёматаў была барацьба зусім ненатуральным (да чаго яны, паміж іншым, прылічвалі і псэўдаклясычную поэзію). Яны змагаліся і з захапленьнем модамі (Нупрэй Петрашкевіч «Modnicki do woewodzica»).
У спадчыну ад францускіх філёзофаў васемнаццатага сталецьця, галоўным парадкам ад Руссо, філёматы атрымалі вялікае замілаваньне да прыроды. З 1820 году яны нават рабілі ранічныя (пачынаючы ад самага сьвітаньня) выправы ў лес, якія называлі маёўкамі (і сапраўды, гэтыя выправы найчасьцей адбываліся ў траўні—маі).
У лесе яны пілі малако, дэклямавалі вершы, гаварыл прамовы, бавіліся рознымі гульнямі і, ужыўшы ўсе прыемнасьці, якія дае вясна, бадзёра ды вясёла йшлі дамоў. Усе ўражаньні ад прыроды адбіваліся на іх творчасьці яшчэ й тады, калі ня было гэтых маёвак, бо філёматы любілі і ўмелі наглядаць прыродныя зьявы.
Возьмем, напрыклад, апісаньне восені ў «Думе над могілкамі французаў» Яна Чачота, або малюнак прыгожае мясцовасьці ў вершы Нупрэя Петрашкевіча.
«Бромір, Дабраслаў, Людаміл і Влодэк». У гэтых адносінах вельмі ўдалым трэба лічыць верш невядомага аўтара — «Wiosna».
Прыроду апісваюць філёматы жыва, яскрава, кіруючыся сваімі ўласнымі назіраньнямі, а не застыглымі псэўдаклясычнымі ўзорамі.