— 34 —
jon sławiŭsia, jak wučony bohasłoŭ. Klimant byŭ pładawitym piśmiennikam, ale da hetaho času atkryt tolki adzin jaho list („pasłańnie“), pisany swajmu staromu pryjacielu, smalenskamu parochu Chamie. Heny list atkrywaje nam kruhazor i interesy tahočasnaho smalenskaho aświečenaho hramadzianstwa. Klimant i jaho paplečniki dapuskali krytyku Św. Piśma, apirajučysia ŭ swaich tłumačeńniach na twory Homera, Platona i Arystotela. Praciŭnaho kirunku byŭ niechta Hryhory, hetak sama smalenski „knižnik“, jaki trymaŭsia litery św. Piśma. Abiedźwie sprečajučyjesia starony čytali nazwanych piśmiennikoŭ u aryhinali. Niezwyčajnaj papularnaściu ŭ kancy XII stalećcia ciešyŭsia smalenski „knižnik“ Aŭraamij, na katoraho duchawienstwo „jako woŭk ryčeło“.
Klimant i Aŭraamij - heto jarkije zory na smalenskim niebazwodzie. Ale jany nie byli prypadkowym jawiščam, dziela taho, što ŭ Smalensku byli škoły, a pierapisywańniem rukapisoŭ i zbytam knih zajmalisia asobnyje korporacii. Smalensk daŭ rad wydatnych literaturnych tworaŭ, pačynajučy ad listoŭ Klimanta, biohrafii Aŭraamija, napisanaj Jafremam, i kančajučy powieściu ab Merkuryi, padarožaj Ihnata smalenca ů Palestynu i Wizanciju i šmat druhich. Adnače mnoha literaturnych pamiatnikoŭ nie dajšło da nas, naprykład — smalenskaja letapiś.
My mieniej wiedajem ab pałažeńni aświety ŭ Turawie. Ale pajaŭleńnie tamaka hetkaho wydatnaho i wučonaho pramoŭcy, jakim byŭ biskup św. Kirył Turaŭski, biassporna świetčyć, što i tut byli warunki da šyrokaj aświety. U asobie Kiryła Turaŭskaho Biełaruś maje wydatnaho carkoŭnaho pramoŭcu i znataka wizantyjskaj literatury. Pa składu umysłowaści, pa literaturnym stylu — heto wizantyjski prapawiednik času najbolšaho razwićcia carkoŭnaho krasamoŭstwa ŭ Wizancii. Jon abiertaŭsia ŭ kruhu wybranych słuchačoŭ, bo šyrokije massy nie mahlib zrazumieć jaho wučonych pramoŭ. Literaturny smak i styl Kiryła Turaŭskaho świetčać ab jaho hruntoŭnaj aświecie.
Sto datyče Połacka; to ab im naahuł mała jość wiestak u letapiscaŭ, bo jon at pieršych dzion historyi trymaŭsia addzielna. Ale wysokaja stupień razwićcia palityčnaho i socyalnaho žyćcia ŭ hetym biełaruskim centry świedčać, što i tut aświeta nie była ŭ zahonie. Połacki Sofijski sabor i inšyje światyni świetčać što carkoŭna-wizantyjskaje budoŭnictwo i mastactwo ćwili ŭ Pałačanaŭ i Witeblancoŭ. Praca
