— 62 —
warunku, što hasudarstwiennaja čužaja orhanizacija nia budzie kirawacca da denacionalizacii padniawolnaj sabie nacii, a nawat i pry naličnaści takoha kirunku, tak zwanaja instytucionnaja nacija, može biasškodna dla siabie wynasić baradźbu i nawat škody z nawiazkaj apłačywać sabie razrostam idealnych cennaściej.
Hetulki možna wysnawać s ciapierešniaj nawuki ab nacionalnaści. Pierachodziačy da najbližejšaho i najbolej cikawiačaho nas biełaruskaho pytańnia nasamperš pastarajemsia razhledzić jakije my majem nacionalnyje cennaści i jakije majem šansy nazywacca nacijej.
Najpierš materjalnyje. cennaści. Ich u nas nima, ale nawuka kaže, što biaz ich nacija može žyć i razwiwacca. Znače cennaść da žyćcia nacii nie kaniečna patrebnaja.
Moralnyje cennaści. — Instytucionnyje: I. mowa; mowu my majem, mowa naša žywie, heto adna s cennaściej biez katoraj nacija nia može žyć. — My jaje majem. II. Pačućcie nacionalnaj jednaści tworycca praz mowu; pačućcie takoje siarod šyrokich mas biełaruskich, nawat najciamniejšych jość. III. Abyčai. Pad abyčajami razumiejecca ŭkład žyćcia, hramadzianskije formy i inš. Heto tak sama my majem. VI. Cerkwa. Cerkwy nacionalnaj my nie majem, ale i cerkwa choć patrebna dla paŭnaty nacionalnych cennaściej, adnače biez jaje može nacija žyć. Prykłady majem na nacijach, katoryje nacionalnaj cerkwy nie majuć. Nacionalnaja cerkwa heto wažniejšaja sprawa dla hasudarstwiennaści, čym dla nacionalnaści
S pieračyślennaho wyšej widać, što my biełarusy s čatyroch instytucionnych nacionalnych cennaściej majem try najwažniejšyje i niedachwat nam apošniaj — cerkwy.
Dalej, jakže ŭ nas sprawa staić z idealnymi cennaściami? I. Historyja. Ci majem swaju historyju? — Majem. Była nawat biełaruskaja hasudarstwiennaść. II. Nacionalnyje tradycii. — majem, choć… słabyje, nie dziela taho, što ich nie było, ale dziela taho, što jany nie zachawalisia praz utratu našaj buržuazii i mieščanstwa. III. Ideały. Jeść; ahulna-ludzkije — demokratyčnyje i nacionalnyje, biez katorych, razumiejecca, nie było-b hutarki ab adradžeńni našym, jak nacii.
Z hetaho iznoŭ pierehladu widać, što my majem: histostoryju, słabyje tradycii i, tak skazać, zarodyšy ideałoů. Zarodyšy tamu, što my ahulna ludzkije ideały kujom nie ŭ swajej nacionalnaj kuźni, a pierejmajem ich užo pieratworenymi, pierežwanymi, patsolenymi i patpierčenymi histo-
