Protestanctwo rasło i šyryłosia ŭ Litwie i Biełarusi nadta šybka: za jakich-niebudź dwaccać hadoŭ protestanctwo razšyryłosia ŭžo tak šyroka, što ŭ Senacie zasiedało ŭsiaho tolki dwoje katalikoŭ: biskup wilenski dy žmudzki; a ŭ nowahrudzkim wojewodztwie z 600 z liškam prawasłaŭnych familij astałosia ŭ staroj wiery ŭsiaho tolki šesnaccać. Biełaruś u časie reformackaho ruchu była wielmi padatnaj hlebaj dla nowaj nawuki. I heta woś čamu.
Katalictwo na Biełarusi i ŭ Litwie ad času Jahajły było wieraj hasudarstwienaj; pobač s katalictwam była inšaja, staraja wiera, asilenaja nowaj, ale nieprymiryŭšajasia s swaim pałažeńniem. Kipieło ješče zmahańnie za kožnuju kryšynu ŭłaści i pilna razdmuchiwałasia abustaronnaja nienawiść. Pamiež abodwymi staranami krajnije byli nieprymirymy, ale ŭ srednich radach i światlejšych ludziej mała-pamału wyrablałasia świedomaść patreby šyrokaj swabody relihijnaj i nacionalnaj. Reformacija prychodziła ŭ toj čas, kali ludzi ščyra zajmalisia pytańniem, katoraja wiera jość wieraj praŭdziwaj. I ruch byŭ taki mocny i tak hłyboka parušyŭ usio hramadzianstwo, što, možna skazać, zrabiŭ poŭny pierewarot u dumkach i pahladach.
Uwieś protestancki ruch, a asabliwa kalwinizm, znajšoŭ mocnych i zamožnych apiekunoŭ u kniaziach Radziwiłłach. Kniaź Mikałaj Radziwiłł (Čorny) praz karotki čas zasnawaŭ u Litwie i Biełarusi 163 kalwinskije zbory: u Wilni, Breście, Holšanach, Ošmianach, Smarhoniach, Nieświžy, Oršy, Miensku, Nowahrudku, Witebsku, Škłowie, Połacku i pa inšych haradoch. Bolš wiadomyje z biełaruskaj znaci: Kiški, Hlebowičy, Wołowičy, Słuški, Zienowičy i dr. byli kalwinistami. Za ich prykładam išła drobnaja šlachta i bajary.
Ŭ hetym samym časie mozyrski ziemski sudździa Sciepan Ławan šyryŭ razam z Budnym i Matawiłaj socijanizm i arjanizm (nawuka arjanoŭ nie pryznawała Chrysta za syna Božaho, ale tolki za čeławieka). Kožnaja z hetych nowych relihijnych sekt — a ich było kolki dziesiatkoŭ — mieła swaich ščyrych abaroncoŭ i wierujučych.
