ўчасьця соймаў у правадаўстве. Гэткім чынам уся абшырная дзедзіна дзяржаўнага кіраўніцтва сталася даступнай кантролю вялікіх вальных соймаў.
Звыклыя баяры-шляхта дабілася права ўчасьця ў вышэйшай дзержаўнай установе — Вялікім вальным сойме. З гэтага часу без дзяржаўнага жыцьця быў настаўлен пад яго заўседны кантроль і нагляд. Але шляхта не адразу набыла належны навытар, а галоўнае, сьмеласьць у новай для яе справе: яна доўгі час не важылася выступаць з самаістымі прапазыцыямі, а пакорна ішла за панамі радай, г.зн. за арыстакрацыяй. Аднак з часам шляхта вырабіла плян чыннасьці, навытарылася ў дзяржаўных справах і перастала падлягаць кіраўніцтву паноў; наадварот, гаспадар і паны радныя сталі прыслухацца да настрояў і паглядаў шляхты; яна цьверда стала на ногі і пачала іграць рашучую ролю. Рада цяпер абернулася ў падгатоўчую ўстанову, разглядаючую пытаньня перад паступленьням іх на сойм, затоя зьвязь яе з гаспадаром зрабілася яшчэ больш цеснай: ён заўсёды радзіўся з ёй аб усіх узнікаючых пытаньнях. Дзякуючы ўсім гэтым пераменам, у другой палове ХVI сталецьця зьмянілося палажэньне гаспадарскай уласьці. Гаспадар, або кароль, выбіраны са згоды ўсіх станоў дзяржавы, быў, у істоце кажучы, толькі пачэсным старшынёй, галоўным прэдстаўніком дзяржавы, абмежаным у сваіх правох і чыннасьцях шляхтай пры помачы вялікага сойму.
СОЙМ ГЭНЭРАЛЬНЫ
Соймікі не паасобных зямель або паветаў, але цэлых правінцый называлі Гэнэральнымі. Былі гэтыя правадаўчыя сабраньня, каторыя адбываліся перад агульнымі соймамі, каб прыгатаваць пастановы і аднагалосна падтрымліваць іх галасамі ўсёй правінцы. Гэнэральныя беларускія соймы адбываліся за звычай у Выўкавыску, а пазьней у Слоніме. Расьцьвет беларускіх гэнэральных соймаў пачынаецца ад Люблінскай дзяржаўнай уніі 1569 году.
