Ірляндзкія Народныя Казкі (1923)/Ведзьміна Торба

Ведзьміна Торба
Казка
Аўтар: Шамас Макманус
1923 год
Пераклад: Сымон Рак-Міхайлоўскі

Прапануем да спампаваньня!

Ведзьміна Торба.

Жыла-была старая кабета. Было ў яе тры дачкі. Калі бацька іх памёр, маці ведала, што сіроты ні ў чым ня будуць мець нястачы, бо нябошчык пакінуў ім вялікую скураную торбу, набітую золатам і срэбрам. Але не пасьпелі яго, як трэба, пахаваць, як прыйшла Ведзьма, апранутая па жабрацку. Быццам просячы міласьціны, яна паціхеньку ўкрала торбу з золатам і срэбрам, дый так хуценька некудысь згінула, што ніхто ня ведаў, па якой дарозе яна пайшла.

Вось гэткім спосабам удава са сваімі дочкамі адразу зьбяднела і ёй прышлося без адпачынку працаваць, каб пракарміць і выхаваць сваіх дачок.

Калі дзяўчынкі падрасьлі, старэйшая кажа ёй аднойчы:

— Матуля, я ўжо вялікая і мне сорамна сядзець бяз ніякае работы і без карысьці дома. Сьпячы мне аўсяную ляпешку, і я пайду ў сьвет шукаць шчасьця.

Маці сьпякла ёй ляпешку і запыталася ў яе, ці яна хоча атрымаць палову ляпешкі з матчыным благаславенствам, ці ўсю ляпешку без благаславенства. Дачка згодзілася лепш узяць цэлую ляпешку, хоць і бяз матчынага благаславенства.

І вось яна пайшла ў дарогу.

— Калі я не вярнуся праз год і дзень, дык вы ўжо ведайце, што я жывая і здаровая і знайшла сваё шчасьце, — сказала яна.

Доўга яна йшла, пакуль ня прыйшла ў невядомую старонку. Па дарозе яна зайшла ў маленькую

Яна кінула ў казла каменем і пайшла далей.

хатку і ўбачыла ў ёй старую Ведзьму. Ведзьма запыталася ў яе, куды яна йдзе, а дзяўчына адказала, што йдзе шукаць шчасьця.

— Мо’ ты засталася-б у мяне, — сказала Ведзьма. — Мне якраз патрэбна цяпер служанка.

— А што я буду ў цябе рабіць?

— Будзеш умываць мяне, апранаць, замятаць печку. Але-ж вялікую будзеш мець бяду, калі ўздумаеш паглядзець у комін.

— Згаджаюся, — сказала дзяўчына.

На другі дзень, як Ведзьма прадзёрла свае вочы, дзяўчына памыла і апранула яе, а калі Ведзьма выйшла з хаты, яна чыста падмяла пячурку і падумала пры гэтым: ня будзе вялікае бяды, калі я адным вокам гляну ў комін. Яна падняла вочы, і ўбачыла, што ў коміне вісела скураная торба з золатам і срэбрам, украдзеная ў яе маці. Яна схапіла яе, закінула на плечы і, як мага, пабегла да хаты.

Не пасьпела яна далёка адбегчыся ад ведзьмінай хаткі, як спаткала каня, які пасьвіўся ў полі. Убачыўшы дзяўчыну, конь загаварыў чалавечым голасам: — Паскрабі мяне, паскрабі мяне! Вось ужо сем гадоў, як мяне ніхто ня скроб.

Але яна толькі ўдэрыла яго кіем, які мела ў рукох, і прагнала з дарогі.

Скора спаткалася яна з авечкай, якая сказала: — Пастрыжы мяне, пастрыжы мяне! Ужо сем гадоў, як мяне ня стрыглі.

Але дзяўчына ўдэрыла аўцу і сагнала яе з дарогі.

Далей спаткала яна спутанага казла, каторы прасіў яе: — Зьмяні мае путы, зьмяні мае путы! Вось ужо сем гадоў, як мне не зьмянялі путаў.

Яна шыбанула каменем у казла і пайшла далей.

Яшчэ далей па дарозе да яе зьвярнулася печка: — Вычысьці мяне, вычысьці мяне! Ужо сем гадоў, як мяне ніхто ня чысьціў.

Але дзяўчына злосна глянула на печку і пабегла далей.

Потым спаткала яна карову: — Падой мяне, падой мяне! Мяне не даілі ўжо сем гадоў, — сказала карова.

„Косю, Косю, ці ня бачыў ты маей служанкі?“

Дзяўчына сьпіхнула карову з дарогі і пабегла далей.

Нарэшце падыйшла дзяўчына да млыну.

— Пакруці мяне, пакруці мяне, — прасіў млын, — во, будзе ўжо сем гадоў, як мяне ніхто ня круціў.

Дзяўчына нават ня слухала, увайшла ў млын і лягла за дзьвярыма, падклаўшы пад галаву торбу, бо ўжо настала ноч.

Вярнуўшыся дамоў і ўбачыўшы што дзяўчыны няма, ведзьма кінулася да пячуркі, глянула ў комін і пераканалася, што торба згінула. Яна з вялікай злосьцю пусьцілася ўздагон.

Скора яна ўбачыла каня і запыталася ў яго:

— Косю, Косю, ці ня бачыў ты маей служанкі, якая маець пры сабе скураную торбу з срэбрам і золатам, што я назьбірала за маладых гадоў?

— Яна толькі што прабегла тутака, — адказаў конь.

Ведзьма зноў пабегла і сустрэла авечку.

— Авечка, авечка, ці ня бачыла ты мае дзяўчыны са скураной торбай і срэбрам-золатам?

— Бачыла, — адказала аўца, — яна нядаўна тутака каля мяне прабегла.

Тое-ж самае сказалі ёй казёл, печка і карова. Нарэшце, убачыла яна млын.

— Млынок, млынок, ці ня бачыў ты мае дзяўчыны са скураной торбай і з золатам-срэбрам, што я за маладых дзён назьбірала.

І млын сказаў:

— Бачыў. Яна вунь сьпіць за маімі дзьвярмі.

Ведзьма ўвайшла, удэрыла дзяўчыну сваёй белай кульбакай і перавярнула яе ў камень. Забраўшы торбу з грошамі, яна пайшла дамоў.

Прайшоў год і дзень з таго часу, як старэйшая дачка ўдавы пакінула матчыну хату. Бачучы, што сястры няма, сярэдняя дачка сказала матцы;

— Відаць, што сястра недзе добра жывець. Ці ня сорам мне, матулька, сядзець дома, склаўшы рукі. Сьпячы ты мне аўсяную ляпешку, і я пайду шукаць шчасьця па беламу сьвету.

Яна ўдэрыла яе кульбакаю і перавярнула ў камень.

Маці запыталася, ці яна хоча цэлую ляпешку без матчынага благаславенства, ці палову, але затое з благаславенствам.

Дачка захацела цэлую і на разьвітаньні сказала:

— Калі я не вярнуся праз год і дзень, дык ведайце, што я жывая і здаровая і знайшла сваё шчасьце.

Але і яе спаткаў такі самы лёс, як і старшую сястру.

Прайшоў год і дзень, а яна ўсё не варочалася.

І тады сказала малодшая дачка ўдавы:

— Сёстры знайшлі сваё шчасьце, няўжо-ж мне прыдзецца сядзець тутака ўвесь свой век бяз працы і бяз ніякае карысьці для сябе і другіх. Сьпячы ты мне, матуля, ляпешку; пайду і я шукаць сабе шчасьця.

Маці запыталася, ці яна хоча цэлую ляпешку без матчынага благаславенства, ці палову з благаславенствам.

І дачка адказала:

— Дай мне палову ляпешкі і паблагаславі мяне, матулька.

Маці паблагаславіла яе і дала ёй палову ляпешкі.

Пасьля доўгае дарогі, таксама, як і старэйшыя сёстры, падыйшла яна да ведзьмінай хаткі. Ведзьма ўзяла і яе за служанку. Убачыўшы ў комінку торбу з золатам і срэбрам, яна схапіла яе і пусьцілася уцякаць.

Прабягаючы каля каня, яна пачула яго жальбу:

— Паскрабі мяне, паскрабі мяне! Ужо сем гадоў мяне не скраблі.

— Бедны мой косінька, — сказала добрая дзяўчына. І, паклаўшы торбу, яна скробкаю паскрабла каня.

Далей сустрэлася ёй авечка і жаласна прасіла:

— Пастрыжы мяне, пастрыжы мяне! Ужо сем гадоў, як мяне ня стрыглі.

— Бедная, бедная авечка! — сказала дзяўчына. — Я пастрыгу цябе. І яна пастрыгла авечку.

Казлу яна зьмяніла путы, пачысьціла печку і падаіла карову. Урэшце, дабегла яна да млыну.

— Пакруці мяне, пакруці мяне! Вось, ужо сем гадоў, як мяне ня круцілі. — Папрасіў млын.

Вось дык была радасьць…

— Ах ты бедны мой млынок! — пашкадавала яна. І пакруціла яго.

Тым часам ужо надыйшла ноч, і яна ўвайшла ў млын, дый паклалася спаць за дзьвярыма.

Ведзьма, вярнуўшыся да хаты, не знайшла ўжо там дзяўчыны. Кінулася яна да коміну і ўбачыла, што торба зчэзла.

Яна страшэнна зазлавалася і кінулася даганяць дзяўчыну:

Дабегла яна да каня, дый пытаецца:

— Косю, косю, ці ня бачыў ты маей служанкі са скураной торбай, з срэбрам-золатам?

— Табе мусіць здаецца, што ў мяне толькі і работы, што сьцерагчы тваіх служанак, — адказаў конь. — Ідзі, шукай сабе ў другім мейсцы.

Тое самае сказалі авечка, казёл, печка і карова. Урэшце, убачыла яна млын.

— Млын-млынок, ці не бачыў ты маей служанкі са скураной торбай, а ў ёй срэбра-золата?

— Падыйдзі бліжэй і скажы мне на вуха, — адказала мельніца.

Ведзьма падышла да млыну бліжэй, а ён закруціў яе ў свае колы і змалоў на муку.

Падаючы, Ведзьма ўпусьціла з рук сваю белую кульбаку. Млын загадаў дзяўчынцы, каб яна гэтаю кульбакаю ўдэрыла па двом каменям, што ляжалі за дзьвярыма.

Тая паслухалася, і стаўся цуд! — перад ею апынуліся яе згінуўшыя сёстры. Тутака яна ўсклала торбу з золатам і срэбрам на свае плечы, і ўсе тры яны пайшлі дамоў.

Дома маці, ня сьціхаючы, плакала і сумавала па згінуўшых дачкох. Як-жа яна ўзрадавалася, калі ўбачыла іх жывых і здаровых, ды яшчэ з торбай золата і срэбра!