Аб каралевічу-чараўніку
| Аб каралевічу-чараўніку Беларускія народныя казкі Аўтар: народ Крыніца: http://kazki.unicef.by/kazki.html |
Прапануем да спампаваньня!
Быў сабе адзін бедны чалавек. Меў ён сына, але не мог яго пры сабе трымаць, бо быў дастаткова бедны. Так аднаго разу і кажа:
— Хадзем, сынку, дзе ў свет. Мо, аддам я цябе на навуку да якога майстра.
— А што рабіць… Добра, татку!
Вось і пайшлі яны. Ідуць яны так, ідуць, ажно недзе ў лесе спатыкае іх нейкі стары чалавек ды пытае:
— Куды ж вы ідзяце?
— Іду ў свет. Мо, дзе сына аддам да майстра на навуку.
— О, то мо мне аддайце? Я яго за тры леты ўсяму вывучу.
Той чалавек узрадаваўся, што не трэба далей ісці, пакінуў сына, а сам, згарнуўшыся, пайшоў дахаты, не ведаючы, што ён чараўніку сваё дзіця пакінуў.
Ажно жыве сын у таго чараўніка год, два, тры — нічога не вучыць. Ужо тры тыдні да трэцяга году не ставала, тады вядзьмак і кажа да яго:
— Напалі-ка ты мне ў печы.
Ён напаліў, каліто[1] аж чырвона.
— Лезь, — кажа чараўнік на хлопца, — у печ.
Яму валасы дыбарам сталі, але думае сабе: «Будзе горай, як не паслухаюся». Так і ўлез. Ажно там не горача! Паляжаў крыху, а чараўнік кажа:
— Вылазь!
Ён зараз жа вылез, тады ўлез чараўнік. А паляжаўшы крыху, вылез дый кажа:
— Ну, дзяціна, будзеш ты разумнейшы ад мяне, — аддае яму такое лычка[2] ды кажа далей. — Як ужо цябе бацька забярэ, то зможаш перакідвацца ў коней, сабак ды ўсё, што захочаш.
І навучыў яго, як гэта рабіць трэба.
— Адно скажы свайму бацьку — каб не браў за цябе на кірмашы больш за сто злотых. Дый каб лычка часам не аддаваў. Бо як пакіне на табе, то ты ўжо не зможаш перакінуцца ў чалавека.
У той самы дзень пайшоў хлопец у лес, ажно якраз угледзеў свайго бацьку. Падбег да яго дый кажа:
— За тры нядзелькі прыйдзіце ўжо па мяне. А нас там такіх многа, то чараўнік перакідвае нас у коней, галубоў, паненак. Дый скажа, каб вы мяне пазналі. То помніце: як перакідвае ў каня, то я прытулю правае вуха, а калі перакіне нас у галубоў, то ўсе будуць галовы пад крыламі трымаць, а я высаджу дзюбачку з-пад правага крылца, а калі ў паненак, то я буду крыху вышэйшаю за іншых.
Сказаўшы гэта, развітаўся з бацькам дый пайшоў назад.
У тры нядзелькі якраз прыходзіць яго бацька да чараўніка. Чараўнік затрубіў у мядзведзеву трубу, аж бач, з усіх старон пазляталіся коні ржаныя. А гэта ж усё былі хлопцы. Тады чараўнік кажа:
— Ну, чалавеча, пазнавай жа цяпер свайго сына. Ці прызнаеш?
Той ходзіць ад каня да каня, глядзіць, ажно ў аднаго прытулена вуха правае.
— Ці патрапіў, ці не, але гэта, мусіць, ці не мой сын?
— Няўжо ж гэта праўда? Гэта ён.
Потым перакідаў іх у галубоў, так ягоны сын высадзіў дзюбачку, а бацька і кажа:
— Вось то мусіць гэта.
— Ну, гэтыя разы адгадаў якраз. Паглядзім жа, цяпер ці пацэліш.
Дый перакінуў усіх у паненак. І на гэты раз бацька, перайшоўшы раз-другі, стаў каля найвышэйшай дый кажа:
— От гэта мой сын.
— Ну, няма што, браце, круціць. Забірай сябе яго, — і гэта кажучы, перакінуў яго ў хлопца, а тыя астатнія паразляталіся ва ўсе бакі.
Чалавек падзякаваў чараўніку, узяў сына за руку дай пайшоў дахаты. Ідуць яны так, ідуць, ажно ў лесе сталі птушкі спяваць. А хлопец кажа:
— Тату, знаеце, што яны спяваюць?
— Ці ж хто гэта знае.
— А я такі знаю! Яны кажуць, што я буду ногі мыць, а тата будзе тую ваду піць.
— О, ужо ж гэтага не дачакаешся ты, — кажа бацька. — Каб я тую ваду піў.
— Ну, паглядзім.
І пайшлі далей. Прыходзяць дахаты, пабылі там дні са два, ажно сын тады кажа да бацькі:
— Тата, я перакінуся ў каня, а вы злажыце на мяне гэтае лычка і павядзіце мяне на кірмаш. Адно, тата, не бярыце больш як сто злотых, і лычка купцу не аддавайце. Да гэтага, кажучы, я ізноў перакінуся ў каня.
Бацька, злажыўшы лычыка на яго, прыводзіць на кірмаш, адно зараз жа і знайшоўся купец ды пытае:
— Колькі ж просіце?
— Сто злотых, — кажа.
Пакупнік без торгу выняў зараз жа грошы і даў бацьку. А той, зняўшы з каня лычка, пайшоў дахаты. Ідзе так, ідзе, калі аглянецца — ажно бяжыць конь за ім. Падбегшы, перакінуўся ў хлопца дай пайшоў з бацькам дахаты.
На другі кірмаш перакінуўся ён ужо ў уогера[3]. Прывёў бацька яго да месца, пастаяў крыху, ажно падыходзіць нейкі чалавек. Гэта быў той самы чараўнік, але ж бацька яго не пазнаў.
— Колькі вы за яго, — кажа, — хочаце?
— Тысячу рублёў!
— Добра, калі не ўступіце, — выняў грошы ды заплаціў. Нагу закінуў на каня і пасунуўся. А той бацька тады агледзеўся ды крычыць:
— Паночку! Аддайце лычка маё! Аддайце!
— Эээ, годзе. Не ў мяне ты лычка дастанеш!
Ну, бацька — няма рады — пайшоў дамоў дахаты.
Ажно той чараўнік, прыехаўшы да сябе, наклаў у лесе дроў, паставіў кацёл з вадою, падпаліў дый уогера папярок таго агню паставіў. Тая пара з катла стаўпом на яго верне, а ён, небарака, стаіць, бо чараўнік лычка не зняў. Ужо стала гэта цела ковалам адпадаць, ажно ўгледзела гэта жонка чараўніка, падбегла ды — шах! — лычка скінула. Уогер уцякаць, а чараўнік за ім. Прылятаюць пад бераг ракі, і стаў ён акунём, а чараўнік — шчупаком. І давай таго акуня ганяць. Ажно над берагам нейкая дзеўка з каралеўскага двара хусцё мыла, так хлопец стаў харошым пярсцёнкам і ўскочыў той дзеўчыне на палец. Яна адраклася ад таго хусця дый пабегла з пярсцёнкам да каралеўны. Каралеўна, угледзеўшы, не магла не здзівіцца, бо такі быў харошы пярсцёнак, і купіла яго ў тае дзеўкі.
Надыйшоў вечар. Ад таго пярсцёнка такі бляск бʼе, як у белы дзень ад сонейка. Каралеўна днём носіць на пальцы, а ўночы кладзе яго пад падушку. Тады ён перакідваецца ў хлопца і гаворыць з ёю — усё, што хоча.
За колькі ж дзён прыходзіць чараўнік да каралеўны і кажа, што дасць за той адзін парсцёнак пятнаццаць харашэйшых. А яна, падумаўшы, кажа:
— Тое добра! Адно прыйдзіце ж заўтра.
Як легла ўжо спаць, так хлопец ёй і кажа:
— Як прынясе заўтра чараўнік пярсцёнкі, вы, як будзеце мяне даваць, упусціце на зямлю, то я перакінуся ў мак, а то вы на адно зярнятка наступіце. А як чараўнік ужо ўсё пазбірае, то нагу падыміце.
Яна так і зрабіла. Назаўтра прыходзіць чараўнік і падае ёй тыя пярсцёнкі, а яна, яму свайго даючы, упусціла на зямлю — поўна ў пакоі зрабілася маку. Тады чараўнік перакінуўся ў пеўня і стаў збіраць той мак. Як пазбіраў, яна нагу падняла — так з тога зярнятка маку зрабіўся шуляк! І задзёр пеўня.
Потым ужо, канечне, каралеўне захацелася пайсці за хлопца таго замуж, бо надта ён быў ёй даспадобы. Так усё ўжо улажылі, ён паслаў па сваіх бацькоў — да іх жа недалёка было. Так іх перанеслі, як яны спалі, што яны нічога і не зналі — паклалі іх у палацы у такім харошанькім пакоі, што ай-ёй! Назаўтра прачнулася яго маці, як гляне — ажно ўваччу заззяла. Думала, што ў раі. Ды давай будзіць дзеда:
— Дзеду-дзеду, устань. Абач! Мусіць, мы ў раі — глядзь, якое ўсё харошае!
— Мусіць, у раі!
Адно ўваходзіць іх сын дый, прывітаўшыся, расказвае ім усё чыста.
Таго дня даў ім на вячэру селядцоў і слугам загадаў вады даваць, а сам узяў у нештась вады, усунуў адну нагу, другую, а тады, як заснулі бацькі ў сваіх пакоях, паставіў тую ваду ля іх. Дзед прачнуўся, захацелася вады. Мац, мац — ажно стаіць. Так ён і напіўся адтуль! А яго сын з-пад дзвярэй услухаў, забег у пакоі дый кажа:
— А што, тату, уласна я вам не казаў, што я буду ногі мыць, а вы гэтую ваду піць?
— Але, сынку. Казаў.
— А то ж я ў гэтай вадзе ногі мыў. А вы яе выпілі.
— Ну, калі вада чысценькая і ножкі твае чысценькія…
Неўзабаве ажаніўся ён з тою каралеўнаю, а па смерці яе бацькі, кролем яго абралі. А на тым вяселлі і я быў. Мёд-віно піў, па барадзе цякло, а на губе не было!