Да гісторыі беларускага палітычнага вызваленьня (1935)/I
| ← Прадмова | I. Уступныя ўвагі Публіцыстыка Аўтар: Адам Станкевіч 1935 год |
II. Беларускі народ жыў, жыве і жыць будзе → |
Прапануем да спампаваньня!
І. Уступныя ўвагі
Кожны народ мае свае вялікія ідэалы, да якіх бязупынна, імкнецца, аб якіх сьніць салодкія сны і якім часта пасьвячае ўсё жыцьцё сваё.
Для паасобнага чалавека, у прыродным парадку жыцьця яго, найвялікшым ідэалам зьяўляецца жаданьне шчасьліва ўладзіць сваё жыцьцё і як найдаўжэй затрымаць яго.
Кожны народ, як грамадзкая і сьвядомая сваёй грамадзкасьці адзінка, таксама імкнецца да магчыма найбольш памыснага і найбольш трывалага жыцьця. Ідэал гэткі ў кожнага сьвядомага народа звычайна выяўляецца ў вольным, самастойным, незалежным жыцьці яго. Палітычная незалежнасьць і грамадзка-эканамічная самастойнасьць — гэта абавязковыя варункі памыснасьці і поўнага развою кожнага народа.
Беларускі народ, падлягаючы няўхільным законам жыцьця і яго логіцы, а таксама ідучы за прыкладам іншых народаў, 25.ІІІ.1918 праз лепшых сваіх сыноў усяму сьвету заявіў аб сваіх правох на палітычную незалежнасьць і аб сваёй няўхільнай да гэтага волі.
Але ніякія вялікія ідэалы, вялікія думкі, як у адзінак, так і ў народаў, звычайна не родзяцца зь нічога і раптоўна. У жыцьці духовым звычайна бывае так, як і ў жыцьці арганічным. Сьпярша паяўляюцца зародкі, якія паволі растуць і разьвіваюцца, а ўрэшце дасьпяваюць і даюць пажаданы плод.
Ад гэтага закона жыцьця ня быў вольны і беларускі акт 25.ІІІ.18. Акт гэты, як у некаторай меры свайго роду дасьпелы плод беларускай народна-палітычнай думкі, папераджала праца многіх людзей для дабра беларускага народа і розныя — большага і меншага значэньня — гістарычныя здарэньні і падзеі; а ўжо з гэтых здарэньняў і падзеяў урэшце вырас і паявіўся ідэал незалежнасьці беларускага народа, выяўлены актам 25.ІІІ.18.
Такімі, між іншым, прадвесьнікамі акта 25.ІІІ. былі: Кастусь Каліноўскі з сваім часопісам «Mużyckaja Praŭda» і з іншымі сваімі друкамі, а таксама часопіс «Гомон» з тымі людзьмі, што яго пісалі і пускалі ў беларускі народ.
Тым больш дарэчы ўспомніць аб гэтых вясьняных зорках беларускай вызвольна-палітычнай думкі сёлета, калі ў сакавіку месяцы мінула 70 гадоў (1864) ад сьмяротнай казьні Кастуся Каліноўскага на Лукіскім пляцы ў Вільні, а ў лістападзе прыпадаюць 50-я ўгодкі (1884) другога нумара часопіса «Гомон».
Сёлета, такім чынам, прыпадае двайны юбілей, які сваім зьместам у беларускай вызвольнай думцы зьяўляецца нечым адным і суцэльным. І «Mużyckaja Praŭda» з Каліноўскім і «Гомон» з Грынявіцкім — сваім ідэйным папярэднікам — гэта зародкі, з якіх вырасла буйнае зерне 25.ІІІ.1918, з каторага, у свой чарод, разьвіваецца плод, якому імя незалежны і шчасьлівы беларускі народ.
Вось жа, хоць агульна прыпомніць і падкрэсьліць гэтыя галоўныя здарэньні ў беларускай палітычна-вызвольнай гісторыі, а такжа і тое, што з імі так ці йнакш зьвязана, — галоўная мэта гэтых нарысаў, якія пасьвячаюцца беларускай моладзі, бо ж маладымі згінулі за народ і Каліноўскі і Грынявіцкі, маладыя пісалі «Гомон» і шырылі яго ў народзе, маладыя павядуць далейшую барацьбу за поўнае вызваленьне беларускага народа.