Дзікінікі

← Пахаваная тайна

Дзікінікі Народная казка 1923 год Крыніца: Часопіс «Крывіч», № 1, чэрвень 1923 г., б. 13-15

Дыплёмацыя →

Прапануем да спампаваньня!

Дзікінікі.

Падарожуючы па правінцыі духоўнік сэкты Зэн—Муза-Кокушы, заблудзіўся ў пустынных горных дарогах. Доўга блукаўся ён па горах і ўрэшце страціў надзею знайсьці людзкую сялібу, перад наступленьнем ночы:

Ажно, нараз, на версе гары, асьвечанай апошнімі праменямі захадзячага сонца пабачыў ён „анджытсу“ — хацінку пустэльніка. Хацінка была невялічкая і ня вельмі старая. Падарожны ськіраваўся да яе і пабачыў, што ў ёй жыве стары мніх-пустэльнік, якога ён папрасіў прыняць яго нанач.

Але мніх не здаволіў яго просьбы. У хацінку падарожнага ён не прыняў, а толькі паказаў дарогу да вёскі, распаложанай ў даліне, кажучы, што там яго прымуць і накормяць.

Муза пашоў памазанай дарогай і небавам дайшоў да вёскі, зложанай з нешмат хацін. У доме вясковага старасты яго рада прынялі.

У хаце, ў якую Муза ўвашоў, застаў ён сорак душ людзей. Небавам прыгатавалі яму асобную сьвятлічку і вячэру. Ён быў змучаны і хутка лёг спаць.

Яшчэ не прышла поўнач, як яго разбудзіў голасны плач, што далятаў з суседняй сьвятліцы. Адчыніліся дзьверы, увашоў малады чалавек з ліхтаром, паважна яму пакланіўся і сказаў:

— Шанаблівы наш госьцю! Я прышоў выпаўніць сукны абавязак і сказаць, што ад гэтага часу я гаспадар гэтага дому. Учора я быў тут толькі старшым сынам. Але калі вы прышлі сюды гэткіе стомленыя дарогай, мы не хацелі Вас трывожыць і, дзеля таго, не сказалі Вам, што наш бацька памёр, ледзьве некалькі гадзін перад вашым прыходам. Людзі, которых вы бачылі ў хаце, гэта нашы аднасельцы. Яны сабраліся каб аддаць нябошчыку апошнюю паслугу.

— То вы пэўна зьбіраецеся хаваць нябошчыка? — спытаў Муза.

— Не, адказаў чалавек — цяпер усе зьбіраюцца ў суседнюю вёску, адлеглую на тры мілі адгэтуль, бо гэткі ў нас звычай. Ніхто не павінен заставацца ў вёсцы, пасьля чыей-будзь сьмерці. Цяпер мы зложам патрэбныя жэртвы і адмовім устаноўленыя звычаем модлы і выйдзем, пакідаючы аднаго нябошчыка.

Зьдзівіўся Муза і сказаў:

— Дзіўны у вас звычай. Ці не сказаў-бы ты мне аб ім штоколечы болей.

І чалавек сказаў:

У доме, дзе ляжыць цела, дзеюцца незразумелыя дзівы і дзеля гэтага раджу, каб і вы ішлі разам з намі. Там мы знойдзем для вас начлег. А можа быць, што вы, будучы духоўнікам, не баецеся злых… Калі так, то аставайцеся ў нашым убогім доме. Але кажу вам наперад, што толькі хіба духоўная асоба можа правясьці тут ноч.

І манах адказаў:

— Са шчырай душы дзякую за дабрату, і гасьціннасьць: Шкада, што вы раней не сказалі аб сьмерці свайго бацькі. Хоць я і змучаны быў, то ўсё-ж не так, каб ня мог споўніць абвязкаў духоўніка. Каб я раней ведаў я-бы дагэтуль споўніў ўсе абрады. Цяпер-жа я выпаўню іх ў час вашай нябытнасьці і правяду ноч на малітве. Мне не саўсім зразумелы ваш страх, але я не баюся злых духаў, ні прывідаў. Дзеля гэтага і вы аба мне ня трывожцеся.

Маладога чалавека вельмі абрадавала гэткая гутарка і ён падзякаваў мніху, як таго вымагае японскі звычай. Даведаўшыся аб абецаньні мніха другія дамоўнікі прышлі засьведчыць яму сваю падзяку.

А цяпер — сказаў гаспадар дому — мы павінны пакінуць вас, наш паважаны госьцю. Да пабачаньня! Паводле звычаю нашай вёскі — ніхто ня сьмее астацца тут, пасьля поўначы. Дык самі аб сабе дбайце, бо мы гэтай ночы ня можам выпаўніць лежачага на нас абавязку гасьціннасьці. А калі вернемся зрабіце ласку расказаць нам усё што ўбачыце і пачуеце гэтае ночы.

І ўсе вышлі з дому і з вёскі. Мніх астаўся адзін з мярцом.

Перад нябошчыкам былі разстаўлены жэртвы і цепліўся малы буддыйскі сьвяцец. Мніх прачытаў Сутры, адправіў заўпакойную і аддаўся задуме. Гэтак прасядзеў ён дзьве гадзіны і, з апусьцеўшай вёскі, да яго не даляцеў ані слабы голас.

Але калі здавалася, што ночная ціш стала незвычайна глыбокай, ў сьвятліцы бяз ніякага шэлясту паказаўся аграмадзісты, не зусім ясны прывід. Раптам Муза пачуў, што ня можа ні зварухнуцца, ні прамовіць. Далей ён пабачыў, як прывід кінуўся на мярца, абхапіў яго бытцам рукамі і пачаў борзда жорці, як кот мышу, пачынаючы ад галавы.

Нічога не асталося, — ні валасоў, ні касьцей, ні адзеньня. Зьеўшы нябошчыка пачвара кінулася на жэртвы і зьела іх ў адзін міг. Пасля гэтага ён зьнік бяз ніякага ня то грокату, але і найлягчэйшага шэлясту.

---

Калі на другі дзень вярнуліся сяляне, то засталі мніха перад домам. Прывітаўшы яго, яны ўвайшлі ў дом, аглянуліся, але тое, што ня было нябошчыка іх ані ня зьдзівіла.

— Сьвяты ойчэ; — зьвярнуўся гаспадар дому да мніха, вы, мабыць, у ночы бачылі багата страшнога? Мы ўсе непакоіліся аб вас. А цяпер мы рады, што вы жывы і здаровы. Мы ахвотна-бы асталіся з вамі, каб гэта можна было. Але як я ўжо сказаў, закон нашага сяла наказуе ўсім выходзіць на нач, пасьля таго, як у нас хто памрэ. Калі-ж хто не спаўняў таго закону бывалі вялікія нясчасьці. Калі-ж яго выпаўнялі, то труп і жэртва счазалі. А цяпер, можа вы і ведаеця, што тут бывае.

Муза расказаў ім аб прывідзе, няясным і страшным, што бяз голасу і шэлясту зьявіўся і зьеў трупа і жэртвы. Але яго апавяданьне нікога ня здьзівіла.

— Усё, што вы апавядаеця, — сказаў гаспадар дому, — згаджаецца саўсім з даўнымі пераказамі нашай вёскі.

А чаму-ж пустэльнік-мніх што жыве ў хацінцы на нядалёкай гарэ, ніколі ня прыходзіць спаўняць пахавальных абрадаў.

— Пустэльнік-мніх? — зьдзіўлена сказаў малады чалавек.

— Так! Той, што ўчора вечарам ськіраваў мяне да вас, — адказаў Муза. — Я пастукаў да яго ў дзьверы, а ён ня хацеў мяне прыняць і паказаў мне дарогу сюды.

Зьдзіўленыя сяляне пераглянуліся паміж сабой і, пасьля доўгай маўчанкі, гаспадар дому сказаў:

На тэй гарэ німа ані пустэльніка, ані хаткі, сьвяты ойчэ. Ужо ад некалькіх пакаленьняў у нашай вёсцы німа сталага духоўніка.

Муза ня сказаў нічога. Ён зразумеў, што добрыя людзі лічаць пустэльніка ачмараным злымі духамі. Разьвітаўшыся з імі і, распытаўшы аб далейшай дарозе, Муза пастанавіў яшчэ раз пайсьці на вяршыну гары, каб пераканацца, ці знойдзе там хатку, а калі не, то будзе ведаць што гэта была ачмара злога духа.

Ён бяз труда знашоў старую хацінку і цяпер, старац пустэльнік, пакорна скланіўся яму да зямлі і сказаў:

— Ах, мне так сорамна, так сорамна!

Чаму, — сказаў Муза, — ці таму, што вы ўчора мяне ня прынялі нанач? Нічога тут благога. Вы ськіравалі мяне на дарогу ў вёску, дзе мяне вельмі рада прымалі. І за гэта Вам вельмі дзякую.

— Я ня магу нікога прымаць, — адказаў пустэльнік. — І мне ня таму сорамна, што я вас не ўпусьціў да сябе. Мне таму сорамна, што вы бачылі мяне ў маей запраўднай цяперашняй подабі; бо гэта-ж я мінулай начы перад вашымі вачыма зьеў трупа і жэртвы. Ведай, сьвяты ойчэ, што я людаед — дзікіннікі. Злітуйся нада-мною і дазволь адкрыць перад табой той грэх, за які я засуджан на гэткае ганебнае істнаваньне.

І пустэльнік расказаў:

Шмат лет таму назад, калі я быў духоўнікам у гэтых дзікіх краёх, на многа міль наўкруг ня было другога духоўніка і ўсіх нябошчыкаў прывазілі да мяне, часта здалёку, дзеля адправы пахавальных модлаў і абрадаў. Але я малітвы чытаў лёгкадушна, думаючы толькі аб смачных стравах і даходах, якія даваў мне духоўны стан. І от за гэты грахі, я па сьмерці перарадзіўся у дзікіннікі. С таго часу я засуджан на тое, каб карміцца трупамі ў гэтай вёсцы. Я павінен усіх пажыраць так, як вы бачылі мінулай ночы… Малю вас, ойчэ, прачытайце для мяне сьвятыя малітвы. Памажыце мне вашай як найхутчэй звольніцца ад гэткай цяжкай кары.

Сказаўшы гэта, пустэльнік счэз, а разам з ім і яго хатка.

Муза астаўся адзін, на каленях ў высокай траве, перад паросшай мохам старой магілай, магілай духоўніка з пяці камянёў.