|
О вы, што век цэлы адзеты и сыты,
И з думкай аднэй, каб пражыць весялей!
Ци бачыла нэндзу у вйосцы забытай?
Ци бачыли працу загнаных людзей?
Ци гнуўся з вас хто над сахою у поли?
Ци вйоз з вас каторы да места дроў воз
На хунт яки крупаў, на хунт яки соли?
Ци пйокся на сонцы, ци мйорз у мароз?
Палац ваш смяецца над нэндзай бедачай,
Век музыка, песни и сытасци крык.
А там гэт, у вйосцы и стогне и плачэ,
Ваш брат, пагарджаны галодны мужык.
Пад потам арэ, барануе и сее,
Каб белага хлеба згатовиць для вас,
А хтож з вас яго у бядзе пажалее?
Паслухалиж песни яго вы хоць раз?
Эй! песняж ад вас, як ад пней, адабьецца;
Вы й песню бы рады здушыць, аплеваць,
Бо ў песнях шмат скарґаў на хциўцаў нясецца,
А ў скарґах бяздольных шмат праўды чуваць.
Гуляйце да часу уцехай шалйонай,
А можэ и памяць надойдзе кали;
Эй! каб не спаткала вас доля Нарона!
Рым можных шаленства к упадку звяли…
Зашоў я раз к пану за нейкай патрэбай;
Сяджу, аж прыходзе из вйоски мужык,
Худы, чуць жывы, знаць даўно ня еў хлеба,
Хоць праўда, к бязхлебью з йих кажны прывык.
Ушоў, весь трасецца, стаиць у парозе,
Баицца йсци далей, ат, ведама гад!
Йон тольки адважны дрыжаць на марозе,
Крывавы пот лици, каб пан быў багат.
Стаиць и ўздыхае, и слйозы ўцирае,
З наги на нагу праступае усйо так,
Гняце, знаци, думка яго неўдалая.
Аж пан запытаўся: «Што скажэш, бедак?»—
«Паночку миленьки!» той гэтак азваўся:
«Будзь ласкаў, змилуйся над горам маим,
«Дай хлеба, ци жыта: я ўсюдах цягаўся,
«Нидзе не дастаў, сам галодны саўсим,
«И дома сямйора дзяцей асталося,
«Нятоплена печка, нима што варыць,
«А дзетки заводзяць и жонка галося…
«Няйдзи хоць у хату, так труднинька жыць.
«Будзь ласкаў, паночку! як будзе работа,
«Я ўдвое за ласку табе адраблю.
«Дай с пудзик, мей литасць над нашай бядотай,
«Пажыч, бо циж буду я грысци зямлю?!»
И молицца гэтак, и жалицца гэтак,
А скольки слйоз вылиў, сам хыба не знаў,
Клянецца на жонку, клянецца на дзетак,
Што йон не гультай, а што Бог гэтак даў,
Што град выбиў збожэ усйо да калиўка,
Так збиў, нибы конь пакачаўся ў траве;
А дображ была так абсеяна ниўка,
Як глянеш, здаецца, па ней штось плыве.
«Эй! шчыра, паночку», йон гэтак гаворэ:
«С сахой, з бараной увиваўся я ў поли.
«Ару, бараную да поту, а скора,
«А ўсйо, каб зрабици, а ўсио, як найболей;
«Аж глянуци люба, абсеяў шнур цэлы;
«Лялея—пшаничка, авйос и ячмень,
«Лялея—други шнур, с жытцом ужо белы;
«Хаджу и любуюся кажниньки дзень.
«Вот, думаю, будзе и крупак, и хлеба,
«Што лишняе, ў Минск павязу и прадам;
«Вот будзе и соли, эй, ласкаў Бог з неба!
«Атсыплю ў магазын, падатки атдам…
«Напрасныяж думки были усйо гэта:
«Нядоли праўдзивай, знаць, родны я сын!
«Напрасна я биўся вясну так и лета:
«Усю маю працу дзень знишчыў адзин.
«Раз неяк на небе з’явилася хмура;
«Усяки з нас летняму дожджыку рад;
«Но тут ишла страшная летняя бура,
«О, Божэ, хацяб не пасыпаўся град!
«Гром глуха грахочэ пад небам высоким,
«Прыцихнули птушки, схаваўся каршун,
«Мигнула маланка атблескам далйоким,
«Ударыў у елку гняўливы пярун.
«Свет пеклам здаецца, зямля раве дзика,
«Миргаючы, неба, маланак агнйом,
«Азвалася бурай шалйонай, вяликай,
«Лясы затрашчэли; дождж линуў лиўнйом.
«Пашоў я на заўтра к пасевам на поле;
«Падхо̀джу, дзе жыта, дзе шнур з ярыной,
«Хацеўбы вярнуцца, няйци ужо болей:
«И смутна, и жутка, сам неяк ня свой.
«Прышоў и… затрэслися ноги, и руки,
«Хацеўбы заплакаць, дый слйоз не дастаў.
«Дзе стольки ўлажыў я и працы, и муки,
«Мае ўсе пасевы с зямлйой град змешаў»…
Так скончыў нешчасны свой жаль выливаци;
Па тварыж сляза за слязою бяжыць,
Як раницай летняй дзе на сенажаци
Раса на травицы висиць и блишчыць.
Заплакаў бы, браце, я разам с табою,
Но слйозаў цяперэшни свет не ўзнае:
Сил трэба магучых, каб вальчыць з бядою,
А слйозы, брат, высьмяюць толки твае.
Вы скажэце пэўна, што пан злитаваўся,
Даў хлеба, ци збожа, памог у бядзе?
Циж знае, чым гора, хто з горам не знаўся?
Паноў таких добрых нима, брат, нидзе:
Паны тольки могуць гуляци да поту,
И беднаму гэты пры мне сказаў там:
«Плаціў я у летку табе за работу;
«Плациж и за хлеб мне: я дарма не дам»!
|
Прапануем да спампаваньня!
