Маладая Беларусь (альманах)/3/Abrazki/Biaz spowiedzi
| ← Dal | Biaz spowiedzi Апавяданьне Аўтар: Змітрок Бядуля 1913 год |
Вершы → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Бяз споведзі. |
Прапануем да спампаваньня!
Biaz spowiedzi.
«Babulka pamirajeć!»
«Babulka pamirajeć!» — šeptali pierapudżenyje dzietki, jorzajučysia na wysokim tapčanie nad zaharadkaj, dzie awiečki zimawali.
«Babulka pamirajeć!» — i pakazywali cienkimi palčykami na ciomny piakołak. A ŭ hety samy moment warušyłosia na piakołku niešta u šerych brudnych anučach — heta była chworaja babulka; stahnać jana ŭżo nia mieła siły, tolki čas-ad-času wysowywała swaju pachudałuju i pažoŭkłuju ruku s-pad anuč, byccam suchi jałowy suk.
Haspadar zaproh hniaduju kabyłu i pajechaŭ za dziesiać wiorst u miastečka pa papa. Maci spała nieraździeŭšysia na łożku, tolki dzietki cicha šeptalisia. Haźnica kidała słabyje pramieńnia świetła na ciomnyje, zakurenyje ścieny i stoł ubohaj chaty.
Ciażka było babulce i ŭzdychnuć, nia to što kranuć rukoj alba nahoj. Zatoje, u moment supakojnaho i doŭhaho kanańnia, dumki jaje wielmi akuratna pracawali:
— Što? — tre-e pamierci, nia wykrucišsia, i chočecca nawat, bo nimašaka čaho škadawać… Ale badaj, ci pryjdzie pop?.. A treba-ż było-b, kab jon stajaŭ pry mnie!.. Tre-e byłob wyspawiedacca… tre-e byłob!..
Nie hrachi tolki swaje chacieła jana wyskazać na hety raz, ale ŭsio żyćcio swajo…
— Nie hrachi?… — pytajecca babulka u samaje siabie — aj-aj-aj! Kali ŭsio żyćcio majo hrešnaje… ŭsia ja hrešnaja i pamiż hrachoŭ żywu ja!..
Nia może addzialić babulka swaich hrachoŭ at tych, što čużyje ludzi hrašyli roznymi zdziekami nad joju. Pużajecca babulka čahości niawiedamaho, biezkaniečnaho, ahramadnaho… Nia wiedaje jana — ci skanańnie skoraje pużajeć jaje, ci dahetul projdzieny šlach żyćcia. Niby pamiż niejkich niejasnych ramkaŭ malujecca pierad jeju usia jaje niecikawaja, sumnaja minuŭščyna… Staić pierad wačyma jaje toj čas, kali jana maleńkaj sirotkaj żyła u adnaho siardzitaho, strašnaho pana… Razumiejecca, małyje zdziekawalisia nad joju — i wiarchom jeździli, i ščypali, i rwali, i čaho tolki nie nawyrablali! Pamiatajeć jana i maładoha paniča, katory mučyŭ jaje na wyhanie, jak apaśla wydali jaje gwałtam zamuż za biaznosaho pjanicu, furmana Mikitu, katory jej biazżałasna zaŭsiody kości łamaŭ… Pamiatajeć jana dobra i choład, i hoład, i ŭsio…
— Aj, aj, aj! kabże-ż ciapier pop! — jana by tut usie hrachi wyskazała jamu.
I dumała jana, što ŭsio żyćcio jaje było jej wialikim hrecham, bo ciarpieła jana šmat: nočy nie dasypała, dniom nie dajedała, ŭ krywawaj pracy jana dziaciej swaich čuć wychawała…
— Doŭhi hrešny šlach żyćcia… Żudasna!.. Aj, kab pop byŭ!.. I niešta ciomnaje, ślizkaje, pustoje apchapiło jaje. Byccam palacieła jana ŭniz, u niejkuju hłybokuju biazdonnuju jaminu…
Cicha zrabiłasia ŭ chaci. Cieni ad haźnicy dryżeli pa zakurenych ścienach. Dzietki, pierapudżenyje miacielicaj, katoraja hudzieła na dware, ścisnulisia ŭ wadnu kučku i nawat šeptacca pierestali. Wysunutaja pażoŭkłaja ruka babulki ŭżo nie dryżeła, bo babulka, niedačekaŭšysia papa, pamiorła biaz spowiedzi…
Jość roznyje heroi u żyćci. Jość hetkije, katoryje pamirajuć za swajho dalokaho Boha u niebi, z wieraj, što jany tam, u raju, buduć wiesialicca. Jość hetkije, katoryje kančajuć żyćcio na wajnie z uciehaj, što ŭsia kraina budzie ich škadawać dy hetkije wysokije pamiatniki pastawić dla ich, što ŭsielaki ubačyć bliskučyje medali i kryżyki na šyrokich hrudziach. Jość hetkije, katoryje z biezhraničnym fanatyzmam hinuć za swaju ideju na šybienicy pad tysiačču łajanak worahaŭ, ale swaimi wyłuplenymi ad boli wačami pazirajuć jany ŭ wočy swaich blizkich tawaryšaŭ, katoryje moc dadajuć, tłumačučy: nie pużajciesia! wy budziecie żyć u sercach našych, budziecie achwiarami idej našych… zrobim was bahami!..
Usie hetakije heroi majuć ješče pry żyćci swaju atpłatu, katoraja ablechčaić ich apošnije chwili, niby cień šyrokaj palmy putnikaŭ u pustyni. Ale samy najtrahičniejsy heraizm heta adwiečnaje ciarpieńnie, kali čeławiek u hetakim zapudzie nachodzicca, ażno jon — pryhniecieny, pakryŭdżeny — pierekanajecca byccam napeŭnie samy horšy ŭ żyćci… U ich to napeŭnie niemašaka ahulnaj karysnaj smahi uzjaŭleńnia swajho «ja», jak u pieršych herojaŭ. U prostaha syna natury panujeć tolki adna karotkaja filalazofja: «Hetak treba!»
— Nu! burknuŭ haspadar, jak sieŭ u sani i wyjechaŭ na wulicu praz waroty. Nu-u-u-u! — kryknuŭ jon ščyrej, ściebanuŭšy raz-druhi hniaduju swaju, katoraja — praŭdu każučy mała uwahi zwiertała na heta. Ale jon ściobaŭ jaje tolki dziela chrabraści, bo ahledziŭ, što miacielica pačynajecca.
— Et, jašče papałam z biadoj! — marmatnuŭ jon, azirajučysia pa bakoch, — daroha wiadomaja!
Prajechaŭ wiosku. Na čystym poli miacielica macniej zahudzieła. Ale nie biaz spowiedzi-ż wyprawić staruju maci na toj świet!.. Treba papa prywieści!.. Prajechaŭ jon wiarstu, druhuju pamiż chmyźniakoŭ i biareznikoŭ i ničahusieńki! Tolki woś daroha pakirawałasia na ŭzhorak, potym u niz, u čystaje pole i, Bożuchna ty moj! — Jak zawiarnuła, jak zahudzieła, ażno ciomna u wačach zrabiłosia!..
— Abo-o-o!…
— Hej! raptam kryknuŭ jon mocna, chacia i sam nia čuŭ swajho hołasu, bo wiecier wielmi hudzieŭ u wušach. Hniedaja čuć nohi wyciahiwała z hłybokaho śniehu. Wyskačyŭ jon s saniej, kab hniadoj lahčej było, ale ŭsio roŭna nia wiedaŭ jon, kudy pawiarnucca, dawaj cierabić patylicu… — Choć ty tut hiń — ani tudy, ani siudy! — Što tutaka rabić?
Kabyła astanawiłasia; pawisłaja niżniaja huba jaje jašče niżej apuściłasia i jana nawat sapieć ŭżo nie mahła. Tolki bačyŭ haspadar, jak para dobrych ślaźliwych wačej kabyły pazirajuć na jaho z niejkim smutkam…
Paprobawaŭ, za pawadok paciahnuć — nia jdzie! bić jon jaje ŭżo nia moh — prosta sumleńnie nie pazwalało.
— Matačka Boskaja!.. Ciomna, ciomna, a śniehu wiernieć, wiernieć biez konca!..
Nia wiedaje jon, što ŭżo rabić. Niekolki chwil ahledaŭsia pa bokoch, ubačyŭ, što hniedaja jaho ŭsia biełaja zrabiłasia i jon sam uwieś pad taŭstym płastam śniehu i staić pa kaleni ŭ śniahu… Tutaka jon ŭżo krychu źbiŭsia z pantałyku, ale nie pużaŭsia, jak jamu zdawałosia, tolki prachapiła jaho ŭsiaho haračka niejkaja. Zdawałosia jamu, byccam šapka na haławie padyjmajecca, byccam jon niejki ciżarny zrabiŭsia… Rwanuŭsia jon z harački ŭ sanki, nawalenyje śnieham, asłabieŭ dy loh.
— Musić pamru tut, padumaŭ jon — ničoha nia zrobiš; musić hedak treba! Tolki drenna, što biaz spowiedzi, niechaj jaho niemač!
Zirnuŭ jon na hniaduju swaju — ŭżo amal nie ŭsia u śniahu… I uspomniłosia jamu, kali hadoŭ piatnaccać tamu nazad kabyła jašče zusim maładaja była. Hy-y-y! jakaja heta była ruchawaja kabyła. Wioz jon na joj raz drowy z lesu, ażno tyc! — jedzie pan na čaćwiorce. Daroha była wuzkaja, razminucca nie było jak, dyk furman panski pierš-na-pierš ściebanuŭ jamu puhaj u woka, ażno woka pakalečyŭ, na baryš woz pierewiarnuŭ u kanawu, i choć ty tut zhiń!.. Uspomniŭ jon jašče šmat zdareńniaŭ z żyćcia swajho, dy ŭsio żyćcio čornaje hetkaje, niechaj jaho niemač!.. Zdajecca jamu, što niešta chacieŭ-by skazać kamu nibudź.
— Oj hrachi, hrachi! piererwaŭ jon dumki swaje i ŭspomniŭ jon karčmu, šynkara, swaju hałodnuju zaŭsiady siamiejku, pabituju żonku. Woś haława robicca bolej ciżarnaj, ruki i nohi mlejuć i spać chočecca. Pierad tym jašče, jak jon zasnuŭ, wočy jaho pazirali na chrybiet kabyły.
— Napeŭnie hniedaja ŭżo adubieła, — padumaŭ jon, — biaz spowiedzi i mnie pamierci prydziecca!.. I zasnuŭ na wieki…
Hedak sama kančaje żyćcio swajo dzikaja kwietka na strašennaj dryhwie swajej, nikoli nie ŭbačyŭšy soniejka…
Zawiarucha uhamaniłasia. Wypłyŭ s-pad chmar jasny miesiac, i hładkaja bezkaniečnaja palana wyhledała, byccam apsypanaja dyjamentami…
Zmitrok Biadula.
Wilnia.