Смок Белью (1947)/Смак мяса
| Смак мяса Апавяданне Аўтар: Джэк Лондан 1947 год Арыгінальная назва: The Taste of the Meat (1911) Пераклад: Мікола Лупсякоў |
На Бабін ручай за золатам → |
Прапануем да спампаваньня!
СМАК МЯСА
І
Спачатку ён быў Крыстофер Белью. У каледжы зрабіўся Крысам Белью. Пазней у колах артыстычнай багемы[1] Сан-Францыска пачалі зваць як Кіт[2] Белью. І нарэшце ніхто не называў яго інакш, як Смок Белью. Гэтая гісторыя змен яго імені цесна звязана з гісторыяй яго ўласных змен. Іх не адбылося-б, калі-б у яго не было пяшчотнай маці і жалезнага дзядзі і калі-б ён не атрымаў ліста ад Джылета Беламі.
«Я толькі што бачыў нумар «Хвалі», — пісаў Джылет з Парыжа. — О’Гара несумненна даб’ецца поспеху. Аднак я заўважыў у часопісе некаторыя промахі (тут ішлі падрабязныя ўказанні адносна таго, што неабходна было яшчэ зрабіць у шматабяцаючым штотыднёвіку)… Схадзі да яго і пагавары аб гэтым. Няхай ён, аднак, думае, што ўсе гэтыя меркаванні зыходзяць асабіста ад цябе. Пра мяне не гавары ні слова. Калі ён дазнаецца, што гэта я загадваю, ён абавязкова зробіць мяне сваім парыжскім карэспандэнтам. А я гэтага зусім не жадаю, таму што лічу за лепшае атрымліваць наяўнымі грашыма ў тоўстых часопісах. Галоўнае, няхай ён прагоніць хутчэй тупіцу, якому даручыў музычную і мастацкую крытыку. У Сан-Францыска-ж заўсёды была свая ўласная літаратура. Цяпер яе няма. Няхай О’Гара параспытае і адкапае якога-небудзь дзівака, які мог-бы забяспечваць «Хвалю» з нумара ў нумар раманам з працягам, адлюстроўваючым сапраўдную рамантыку, захапленне і каларыт Сан-Францыска».
І вось Кіт Белью прышоў у рэдакцыю «Хвалі», каб шчыра выказаць гэтыя меркаванні. О’Гара выслухаў. О’Гара паспрачаўся. О’Гара згадзіўся. О’Гара выгнаў тупіцу, які пісаў крытычныя артыкулы. Нарэшце, О’Гара зрабіў з Кітам тое, чаго так баяўся Джылет у далёкім Парыжы. Бо калі О’Гара жадаў чаго-небудзь, ніхто з яго сяброў не мог адмовіць яму ў просьбе. Ён быў мілы, да невыказнасці. Перш чым Кіт выбраўся з рэдакцыі часопіса, ён зрабіўся сурэдактарам О’Гара, абяцаў пастаўляць штотыднёва некалькі слупкоў для крытычнага аддзела, пакуль не знойдзецца другі супрацоўнік, і даваць для кожнага нумара раздзел рамана з жыцця Сан-Францыска ў дзесяць тысяч слоў — і ўсё гэта зусім бясплатна.
— «Хваля» пакуль яшчэ не можа плаціць, — растлумачыў О’Гара і тут-жа пераканаўча даказаў, што ў Сан-Францыска ёсць толькі адзін чалавек, здольны стварыць падобны раман, і гэты чалавек — Кіт Белью.
— О божа, выходзіць, што дзівак, пра якога казаў Джылет, я сам! — горка прастагнаў Кіт, спускаючыся па вузкай лесніцы.
І з гэтага моманту пачалося яго рабскае служэнне О’Гара і ненаедным слупкам «Хвалі». Тыдзень за тыднем не выходзіў ён з рэдакцыі, выправаджваючы крэдытораў, спрачаўся з друкарамі і даваў кожны тыдзень дваццаць пяць тысяч слоў на самыя рознастайныя тэмы. Чым далей, тым рабілася цяжэй. «Хваля» была ганарлівай. Спатрэбіліся ілюстрацыі. Гэта вяло да вялікіх расходаў. Грошай не было нават для аплаты Кіта Белью, і ўжо вядома не было сродкаў для пашырэння штата.
— Вось што значыць быць пакладзістым хлопцам, — прабурчэў аднойчы Кіт.
— Падзяка богу за пакладзістых хлопцаў! — з слязьмі на вачах усклікнуў О’Гара, паціскаючы Кіту руку. — Вы выратавалі мяне, Кіт! Не было-б вас, я вылецеў-бы ў трубу. Пацярпіце яшчэ крышачку, сябра, пасля будзе лягчэй.
— Ніколі, — жаласліва прастагнаў Кіт. — Я ясна бачу свой лёс. Так будзе заўсёды.
Крыху пазней яму прышла ў галаву думка, як пазбавіцца ад гэтай работы.
Дачакаўшыся зручнага моманту, ён у прысутнасці О’Гара спатыкнуўся аб крэсла. Праз некалькі хвілін ён выцяўся аб край стала і перавярнуў дрыжачымі пальцамі баначку з клеем.
— Выпілі ўчора? — запытаў О’Гара.
Кіт працёр вочы рукамі і, перш чым адказаць, кінуў на яго спалоханы позірк.
— Не, не ў гэтым справа. Гэта вочы. Яны адмаўляюцца працаваць. Вось што.
На працягу некалькіх дзён ён прадаўжаў натыкацца на ўсе прадметы канторскай абстаноўкі. Але сэрца О’Гара не змякчалася.
— Вось што, Кіт, — сказаў ён аднойчы, — вам трэба схадзіць да акуліста. Хоць-бы да доктара Хасданпля. Гэта дарагі чалавек. Вам гэта нічога не будзе каштаваць. Можна зрабіць за кошт аб’яў. Я сам перагавару з ім.
Ён стрымаў слова і накіраваў Кіта да акуліста.
— Вашы вочы ў поўным парадку, — заявіў урач пасля ўважлівага агляду. — Сапраўды, выдатныя вочы — такіх адна пара на мільён.
— Толькі не кажыце гэтага О’Гара, — папрасіў Кіт. — І прыпішыце мне цёмныя акуляры.
У выніку О’Гара выказаў Кіту спачуванне і зноў з захапленнем пачаў расказваць аб тым часе, калі «Хваля» стане на ногі.
На вялікую радасць для Кіта ў яго былі прыбыткі. Яны, праўда, былі досыць скромныя, але ўсё-ж давалі яму магчымасць быць членам некалькіх клубаў і наймаць, майстэрню ў Лацінскім квартале[3]. З таго часу як Кіт зрабіўся сурэдактарам «Хвалі», расходы яго моцна скараціліся. Яму некалі было траціць грошы. Ён больш не бываў у студыі і перастаў наладжваць свае славутыя, прыгатаваныя на жароўні вячэры, якімі ён частаваў раней мясцовую багему. Аднак гэта не перашкаджала яму сядзець цяпер без грошай, бо «Хваля», якая заўсёды перажывала фінансавы крызіс, паглынала разам з яго духоўнымі сіламі і ўсе яго сродкі. Ілюстратары перыядычна адмаўляліся даваць ілюстрацыі, друкары перыядычна адмаўляліся друкаваць, і нават канторшчык неаднаразова адмаўляўся выконваць свае абавязкі. Ва ўсіх гэтых выпадках О’Гара звяртаў на Кіта ўпрашальны позірк, а Кіт рабіў усё астатняе.
Калі параход «Эксцэльсіор» прыбыў з Аляскі і прывёз вестку аб тым, што ў Кландайку знойдзены залатыя пяскі і што ўся краіна звар’яцела, Кіт зрабіў свайму выдаўцу надзвычай лёгкадумную прапанову.
— Паслухайце, О’Гара, — сказаў ён, — гэтая залатая гарачка будзе вельмі моцная — як у тысяча восемсот сорак дзевятым годзе[4]. Што, калі-б паехаць туды за матэрыялам для «Хвалі»? Выдаткі я вазьму на сябе.
О’Гара паківаў галавой.
— Вы мне неабходны ў рэдакцыі, Кіт. І пасля — як-жа будзе з раманам? Дарэчы, я толькі што спаткаў Джэксона. Ён едзе заўтра ў Кландайк і даў згоду кожны тыдзень прысылаць нам адтуль карэспандэнцыі і фота. Я не адпусціў яго, пакуль ён не паабяцаў мне; уся пекната ў тым, што гэта нам нічога не будзе каштаваць.
У той-жа дзень Кіт зноў пачуў аб Кландайку — ад свайго дзядзі, з якім ён сустрэўся ў кутку клубнай бібліятэкі.
— Ало, дзядзечка! — прывітаў ён старога, апускаючыся ў скураное крэсла і з асалодаю выцягваючы ногі. — Ці не хочаце зрабіць мне кампанію?
Ён заказаў кактэйль, але дзядзя задаволіўся сваім улюбёным рэдзенькім чырвоным віном мясцовай вытворчасці. Ён вельмі часта пераводзіў непахвальныя, уразлівыя позіркі з кактэйля на твар пляменніка. Кіт бачыў, што яму не мінуць настаўленняў.
— У мяне толькі адна хвіліна часу, — таропка заявіў ён. — Трэба пабываць на выстаўцы Кейта ў галерэі Элеры і напісаць поўслупка.
— Што гэта з табой? — запытаўся дзядзька. — Твар бледны, выгляд змучаны…
Кіт прастагнаў у адказ.
— Я, відавочна, буду мець прыемнасць пахаваць цябе, — казаў далей дзядзя. — Гэта ясна, як дзень.
Кіт сумна паківаў галавой.
— Дзякую вам. Я не ахвотнік да чарвей. Больш паважаю крэматорый.
Джон Белью належаў да моцнай і загартаванай пароды людзей, якія ў пяцідзесятых гадах перасеклі вялікую раўніну ў фургонах, запрэжаных валамі. Аснова ў яго была жалезная, закладзеная ў дзяцінстве, якое працякло ў абставінах заваёў новай краіны.
— Не так ты жывеш, Крыстоф. Мне сорамна за цябе.
— Струна грэху і гэтак далей? — усміхнуўся Кіт.
Стары паціснуў плячыма.
— Не сумуйце так па мне, дзядзечка. Я-б хацеў, каб гэта была струна грэху. Але з гэтым даўно скончана. У мяне на гэта няма часу.
— Тады што-ж?
— Моцная зморанасць.
Джон Белью пырснуў адрывістым недаверлівым смехам:
— Сапраўды? — Новы прыступ смеху.
— Чалавек — гэта прадукт навакольнага асяроддзя, — заявіў Кіт, паказваючы на дзядзькаву шклянку. — Ваша весялосць такая-ж шчыпкая і рэдкая, як і ваша пітво.
— Моцная зморанасць! — здзекваўся дзядзька. — Ды ты-ж за ўсё жыццё і цэнта не зарабіў!
— Аб заклад, што зарабіў, толькі ніколі не атрымліваю заробленага. Якраз цяпер я зарабляю да пяцісот далараў у тыдзень і працую за чатырох.
— Карціны, якіх ніхто не купляе? Ці…э…э… яшчэ якая-небудзь падобная дрэнь? Умееш ты плаваць?
— Некалі ўмеў.
— Ездзіць конна?
— Прабаваў калісьці.
Джон Белью фыркнуў з агідаю.
— Я рад, што твой бацька памёр і не можа бачыць цябе ва ўсім блеску тваёй нікчэмнасці, — сказаў ён. — Твой бацька быў сапраўдны мужчына, да кончыкаў пальцаў. Разумееш ты? Мужчына! Думаецца мне, што ён хутка выбіў-бы з цябе ўвесь гэты музыкальны і артыстычны брэд.
— Куды там! У наш заняпалы час… — уздыхнуў Кіт.
— Я зразумеў-бы цябе і, можа быць, нават прымірыўся -б з усёй гэтай белібярдою, калі-б ты дасягнуў хоць у чым-небудзь поспеху. Але ты не зарабіў у жыцці ні аднаго цэнта і не зрабіў нічога, вартага мужчыны.
— Гравюры, карціны, вееры, — з безуцешным выглядам сказаў Кіт.
— Ты проста мазілка, ды яшчэ і няўдачнік да таго-ж. Якія карціны ты пішаш? Бясколерныя акварэлі ды брэдавыя плакаты? І нічога ніколі не выстаўляў, хоць-бы нават тут, у Сан-Францыска.
— А, не, вы забыліся! Адна-ж з маіх карцін вісіць у вялізнай зале гэтага самага клуба.
— Найгрубейшая карыкатура! А музыка! Твая пяшчотная, але неразважлівая маці выкідвала на твае ўрокі сотні далараў. Але ты і тут застаўся дылетантам і няўдачнікам. Ты ні разу не зарабіў хоць-бы пяць далараў, акампаніруючы каму-небудзь у канцэрце. А твае песенькі! Такая драбніца, якую ніхто не жадае выдаваць. Іх распявае толькі натоўп гэтых жулікаў з багемы.
— Я выпусціў раз кнігу, памятаеце — санеты, — няўпэўнена запярэчыў Кіт.
— А што гэта табе каштавала?
— Усяго дзвесце далараў.
— Яшчэ якія дасягненні?
— Я паставіў п’есу ў летнім павільёне.
— А што яна дала табе?
— Славу.
— І ты калісьці плаваў і спрабаваў ездзіць конна! — Джон Белью з залішняй энергіяй стукнуў шлянкай аб стол. — На што-ж ты ўсё-такі годны, чорт забяры? Ты-ж заўсёды быў здаровым малым, а між тым нават ва універсітэце не гуляў у футбол. Ты не грэб. Ты не…
— Я займаўся боксам і фехтаваў… крыху.
— Калі ты баксіраваў у апошні раз?
— Даўно. Казалі, што ў мяне выдатны вокамер і пачуццё дыстанцыі, толькі мяне лічылі… э… э…
— Ну, кажы.
— Непастаянным.
— Ты хочаш сказаць — лянівым.
— Мне самому здавалася, што гэта быў дужа мяккі выраз.
— Мой бацька, сэр, а ваш дзед Ісак Белью забіў чалавека ўдарам кулака, калі яму было шэсцьдзесят дзевяць год ад нараджэння.
— Каму, чалавеку?
— Не, твайму дзеду, бессаромнік. Ты ў шэсцьдзесят дзевяць год і камара не заб’еш.
— Час змяніўся, о дзядзечка! Цяпер за забойства садзяць у турму.
— Твой бацька праехаў аднойчы сто восемдзесят міль конна без адпачынку для сну і загнаў траіх коней.
— Калі-б ён жыў у нашы дні, ён прахрапеў-бы ўсю дарогу ў пульманаўскім вагоне.
Дзядзечка ледзь не захлынуўся ад абурэння. Авалодаўшы сабой, ён з цяжкасцю выгаварыў:
— Колькі табе год?
— Вы, напэўна, самі…
— Так, ведаю. Дваццаць сем. Калі ты скончыў універсітэт, табе было дваццаць два гады. Цэлых пяць год ты толькі і рабіў што маляваў, брынкаў і крыўляўся. Ну, прызнайся-ж перад богам і людзьмі: на што ты прыгодны? У тваім узросце ў мяне была адзіная змена бялізны. Я быў аб’езчыкам У Калюзе. Я быў моцны, як камень, і мог спаць на голым каменні. Харчаваўся я саланінай і медзвяжацінай. І вось нават цяпер я фізічна мацнейшы за цябе. Твая вага, можа быць, каля ста шасцідзесяці пяці фунтаў, а я хоць цяпер магу паваліць цябе і расплюшчыць вось гэтымі кулакамі.
— Для таго каб паглынаць кактэйлі і рэдкую гарбату, не патрабуецца цудаў фізічнай сілы, — запярэчыў Кіт. — Хіба вы не бачыце, дзядзечка, што час змяніўся? Ды і выхаванне маё было няправільнае. Мая дарагая неразважлівая маці…
—Джон Белью нездаволена паморшчыўся.
— … як вы самі сказалі, была залішне добрая да мяне, трымала мяне ў ваце, і таму падобнае. Калі-б я яшчэ хлапчуком прымаў удзел у тых сапраўдных мужных вылазках, якія вам так да сладобы… Дарэчы, чаму вы ніколі не бралі мяне з сабой? Вось-жа захапілі мы Хэла і Робі, калі накіраваліся ў Сьеру і Мексіку?
— Мне здавалася, што ты праз меру падобен на маленькага лорда Фаунтлероя[5].
— Па вашай віне, дзядзечка, і па віне маёй дарагой маці. Як-жа я мог загартаваць сябе? Мяне лічылі толькі дзіцем. Што мне заставалася, апрача гравюр, карцін і веераў? Хіба я вінен у тым, што мне ніколі не прышлося як след папацець?
Стары зірнуў на свайго пляменніка з яўным незадаволеннем. Ён не мог больш выносіць гэтага лёгкадум’я.
— Ну, добра, я якраз збіраюся прадпрыняць адну з тых вылазак, якія ты называеш сапраўды мужнымі. Што, калі-б я запрасіў цябе на гэты раз?
— З некаторым спазненнем, трэба прызнацца. Куды гэта?
— Хэл і Робі едуць у Кландайк, і я збіраюся праводзіць іх цераз перавал да азёр. Адтуль я павярну назад…
Ён не скончыў фразы, таму што малады чалавек ускочыў і схапіў яго за руку.
— Мой выратоўца!
Джон Белью недаверліва настаражыўся. Яму і ў галаву не прыходзіла, што Кіт прыме яго запрашэнне.
— Ты жартуеш! — сказаў ён.
— Калі мы едзем?
— Падарожжа будзе цяжкае. Ты нам перашкодзіш.
— Не перашкоджу. Я буду працаваць. Я навучыўся працаваць з таго часу, як паступіў у «Хвалю».
— Кожны павінен узяць з сабой прыпасаў на цэлы год. Туды нахлыне столькі народа, што індзейцы не справяцца з пераноскай багажа. Хэлу і Роберту прыдзецца на сваіх плячах перацягваць сваё снаражэнне. Вось для чаго я еду: хачу даламагчы ім несці груз. Калі ты паедзеш з намі, табе прыдзецца рабіць тое-ж самае.
— Вось пабачыце.
— Але-ж ты не зможаш пераносіць цяжары, — заўважыў Джон Белью.
— Калі мы едзем?
— Заўтра.
— Не думайце, калі ласка, што на мяне так падзейнічалі вашы словы, — сказаў Кіт на развітанне. — Мне проста неабходна знікнуць як-небудзь, куды-небудзь ад О’Гара.
— Што яшчэ за О’Гара? Япошка?
— Не. Ён ірландзец. Наглядалькік за рабамі, мой лепшы сябра. Гэта выдавец, уласнік і вялікі тыран «Хвалі». Усё падпарадкоўваецца яму. Ён умее прымусіць іншых працаваць.
У гэты-ж вечар Кіт Белью напісаў О’Гара запіску.
«Еду ў водпуск на некалькі тыдняў, — растлумачыў ён. — Падшукайце на гэты час каго-небудзь, хто мог-бы пісаць працяг рамана. Мне вельмі шкада, сябра, але справа ідзе аб маім здароўі. Вярнуўшыся, я прыналягу на працу з падвоенай энергіяй».
ІІ
Кіт Белью высадзіўся сярод шалёнай таўкатні на бераг Дайе, завалены тысячапудовым багажом тысяч людзей. Гэтыя вялізныя масы снаражэння і харчавання, якія выгружаліся з параходаў на бераг, пачыналі пакрыху перапраўляцца ўгару па даліне Дайе і праз Чылькут. Пераход працягласцю ў дваццаць восем міль можна было зрабіць толькі на ўласных нагах, пераносячы груз на спіне. Хоць цана за пераноску фунта багажа паднялася з васьмі цэнтаў да сарака, індзейцы-насільшчыкі былі нарасхват, і ўсім было ясна, што надыходзячая зіма засцігне большую частку снаражэння па гэты бок перавала.
Самым нявопытным з усіх навічкоў тут быў Кіт. Як і сотні іншых навічкоў, ён начапіў пояс з патронамі, на якім матляўся вялізны рэвальвер. Дзядзя яго, поўны ўспамінаў аб даўно мінулых небяспечных падарожжах, быў таксама вінен у гэтым. Але Кіт Белью быў настроены рамантычна. Яго захапляў мішурны блеск залатой ліхарадкі, і ён наглядаў за рухам чалавечага патоку вачыма мастака. Ён не адносіўся да гэтага сур’ёзна. Як ён сказаў яшчэ на параходзе, гэта зусім не похараны. Ён проста едзе ў водпуск і збіраецца кінуць позірк цераз перавал, а затым вярнуцца дамоў.
Пакінуўшы сваіх спадарожнікаў наглядаць за выгрузкай багажа, Кіт пайшоў угору па пясчанаму берагу да старой факторыі. На твары яго не было таго самаздаволенага выгляду, які ён заўважыў у іншых маладых людзей з рэвальверамі. Яго абагнаў моцна складзены індзеец, шасці футаў ростам, з вялізным цюкам за плячыма. Кіт пайшоў за ім услед, любуючыся выдатнымі ікрамі гэтага чалавека, а таксама грацыяй і вольнасцю, з якой ён рухаўся, не гледзячы на важкі пакунак. Індзеец апусціў свой цюк на вагі перад факторыяй, і Кіт далучыўся да групкі гледачоў, якія захапляліся насільшчыкам, акружыўшы яго. Цюк важыў сто дваццаць фунтаў[6], і гэтая лічба таямнічым шэптам перадавалася з вуснаў у вусны.
«Гэта здорава!» — падумаў Кіт і задаў сабе пытанне, ці зможа ён падняць такі цяжар ды яшчэ ісці з ім.
— На возера Ліндэрман, прыяцель? — запытаў ён.
Індзеец, надуўшыся ад гонару, сцвярджальна буркнуў.
— Колькі вы бярэце за такі цюк?
Пяцьдзесят далараў.
На гэтым размова абарвалася. Увагу Кіта заняла маладая дзяўчына, якая стаяла на парозе. На ёй не было ні спартыўных брыджэй, ні задужа кароткай спадніцы, як у іншых жанчын, што прыехалі параходам. Яна была апранута так, як апранаецца звычайная жанчына, накіроўваючыся ў падарожжа. Яго здзівіла і ўразіла, што яна іменна тут і павінна быць, што яна неяк звязана з навакольным. Да таго-ж яна была маладая і прыгожая. Ззяючая прыгажосць і хараство яе авальнага твара прыкавалі яго ўзрок, і ён доўга любаваўся ёю, да таго часу, пакуль дзяўчына не адчула, што на яе пазіраюць. Тады яе вочы, цёмныя, з даўгімі вейкамі, у сваю чаргу падняліся на Кіта з халоднай цікаўнасцю. З яго твара яны з выразнай іроніяй перайшлі на вялікі рэвальвер. Затым яе вочы зноў сустрэліся з яго ўзрокам і ў іх адлюстравалася зняважлівая насмешка, закрануўшая яго, як удар бізуна. Дзяўчына павярнулася і паказала на Кіта чалавеку, які стаяў побач з ёю. Той зірнуў на Белью з такім-жа іранічным выражэннем.
— Чэчака, — сказала дзяўчына.
Чалавек, падобны на брадзягу ў сваіх недарагіх штанах і падранай шарсцяной куртцы, суха ўсміхнуўся, і Кіт, сам не ведаючы чаму, адчуў сябе зняважаным. «Але як-бы там ні было, а яна надзвычай прыгожая дзяўчына», вырашыў ён, калі тыя рушылі. Ён звярнуў увагу на яе паходку і вырашыў, што пазнае яе і праз тысячу год.
— Бачылі гэтага чалавека з дзяўчынай? — запытаўся ў Кіта яго сусед. — Ведаеце, хто гэта?
Кіт паківаў галавой.
— Карыбу Чарлі. Мне толькі што паказалі яго. Яму здорава пашанцавала ў Кландайку. Тутэйшы. На Юконе ўжо год дзесяць. Якраз цяпер едзе на нейкі час.
— Што значыць «чэчака»? — запытаўся Кіт.
— Вы чэчака. І я таксама, — быў адказ.
— Можа быць. Але вы мне растлумачце, што гэта значыць.
— Навічок.
Вяртаючыся зноў на бераг, Кіт усё паўтараў сам сабе гэтае слова. Не вельмі ўжо прыемна мужчыне, калі такая вось далікатная паненка называе яго навічком.
Усё яшчэ пад уражаннем сілы індзейца, Кіт забраўся ў праход між цюкамі і вырашыў паспрабаваць свае уласныя сілы. Ён выбраў мех мукі, які, як ён ведаў, важыў сто фунтаў, шырока расставіў ногі, нагнуўся і паспрабаваў узяць яго сабе на плечы. Першай яго думкай было, што сто фунтаў — немалая вага. Другой — што спіна яго недастаткова моцная. Потым ён вылаяўся і нарэшце пасля пяці хвілін дарэмных намаганняў зваліўся пад непасільным цяжарам. Ён выцер пот з ілба і ў тую-ж хвіліну ўбачыў над кучай мяхоў з харчаваннем твар свайго дзядзькі Джона Белью, непрыязна і насмешліва сачыўшага за ім.
— Божа мой! — ускрыкнуў гэты апостал мужнасці. — Як гэта ад нас утварылася такое нікчэмнае патомства. Калі мне было шаснаццаць год, я гуляючы спраўляўся з такім глупствам…
— Але-ж вы забываеце, дзядзечка, — запярэчыў Кіт, — што мяне не кармілі з дзяцінства медзвяжацінай.
— … і гуляючы спраўлюся з ім, калі мне стукне шэсцьдзесят.
— А ну, пакажыце, як вы гэта робіце.
І Джон Белью паказаў яму. Дзядзю было сорак восем год, але ён нагнуўся над мехам, моцна схапіў яго, трохі раскачаў і, выпраміўшыся, шпаркім рухам перакінуў стофунтовы цяжар цераз плячо.
— Прывычка, мой хлопчык, прывычка і моцная спіна!
Кіт пачціва зняў капялюш.
— Вы дзіва, дзядзечка, вялікае дзіва! Як вы думаеце, ці змагу я набыць такую прывычку?
Джон Белью паціснуў плячыма.
— Ты ўцячэш перш чым мы кранемся ў дарогу.
— І не падумаю, — прабурчэў Кіт. — Там мяне чакае О’Гара, рыкаючы леў, і я не вярнуся да яго, пакуль будзе хоць якая- небудзь магчымасць заставацца тут.
ІІІ
Першае выпрабаванне Кіта прайшло паспяхова. Да Фінеганскага раздарожжа ўдалося наняць індзейцаў, якія згадзіліся перанесці дзве тысячы пяцьсот фунтаў снаражэння. Пачынаючы з гэтага месца, трэба было цягнуць цяжар на ўласнай спіне. Было вырашана праходзіць кожны дзень па адной мілі. Гэта вельмі лёгка на паперы. Джон Белью павінен быў заставацца на стаянках і рыхтаваць ежу, таму ён толькі зрэдку мог дапамагаць пераносіць груз. Такім чынам, кожнаму з трох маладых людзей трэба было штодзённа перацягваць восемсот фунтаў на адлегласці адной мілі. Паднімаючы па пяцьдзесят фунтаў за раз, кожны з іх павінен быў зрабіць у дзень шаснаццаць міль з цяжарам і пятнаццаць без яго.
«Таму што ў апошні раз нам ужо не прыдзецда вяртацца!» зрабіў прыемнае адкрыццё Кіт. Пры васьмідзесяці фунтах грузу трэба было рабіць штодзённа дзевятнаццаць міль, а пры ста — толькі пятнаццаць.
— Я не люблю хадзіць, — сказаў Кіт, — таму панясу сто фунтаў. — Ён прыкмеціў недаверлівую ўсмешку на твары дзядзькі і таропка дабавіў: — Вядома, мне прыдзецца патрэніравацца спачатку. Усім гэтым штукам і выкрутам трэба вучыцца. Я пачну з пяцідзесяці фунтаў.
Ён так і зрабіў і, узваліўшы на сябе цюк, весела падаўся ў дарогу. Прайшоўшы мілю, ён скінуў груз і лёгкім крокам вярнуўся назад. Гэта аказалася лягчэй, чым ён думаў. Але дзве мілі сцерлі ворс з яго сілы, агаліўшы слабую аснову. Другі яго цюк важыў шэсцьдзесят пяць фунтаў. Гэта было ўжо значна цяжэй, і Кіт страціў сваю першапачатковую рухавасць. Некалькі разоў за час пераходу ён, па прыкладу ўсіх насільшчыкаў, садзіўся на зямлю і прысланяў груз, не скідваючы яго з плеч, да каменя ці пня. Калі справа дайшла да трэцяга цюка, Кіт канчаткова заганарыўся. Ён прымацаваў да рамянёў мех бабоў у дзевяноста пяць фунтаў і крануўся ў дарогу. К канцу першых ста крокаў ён адчуў, што сілы пакідаюць яго. Ён прысеў і выцер з твара пот.
— Кароткія пераходы і кароткія адпачынкі, — прабурчэў ён, — вось у чым справа.
Іншы раз яму не ўдавалася зрабіць нават поўных сто крокаў, і кожны раз, як ён, перадыхнуўшы, зноў падымаўся на ногі, ноша рабілася несумненна цяжэйшай. Ён задыхаўся і ўвесь абліваўся потам. Не прайшоўшы і чвэрткі мілі, ён зняў сваю шарсцяную фуфайку і павесіў яе на дрэва. Крыху пазней скінуў капялюш. К канцу першай поўмілі ён адчуў, што больш не можа. Ніколі ў жыцці ён не рабіў такіх намаганняў; ён быў упэўнены, што прышоў яго канец. Ён сядзеў задыхаючыся, як раптам позірк яго ўпаў на вялізны рэвальвер і цяжкі пояс з патронамі.
— Дзесяць фунтаў лішку, — усміхнуўся ён, адчэпліваючы пояс.
Ён нават не патурбаваўся павесіць яго на дрэва, а проста кінуў у прыдарожны хмызняк. Сочачы за патокам нагружаных людзей, якія цягнуліся ля яго ўверх і ўніз, ён убачыў, што і іншыя навічкі адчэплівалі сваю агнястрэльную зброю.
Кароткія пераходы прыходзілася яшчэ больш скарачаць. Часам ён з цяжкасцю, хістаючыся, праходзіў крокаў сто і вымушан быў рабіць перадышкі, бо сэрца яго злавесна трапяталася, кроў стукала ў скронях і барабанных перапонках, а калені агідна дрыжэлі. Адпачынкі рабіліся даўжэйшымі. Аднак мозг яго не пераставаў працаваць. Перад ім ляжала яшчэ дваццаць восем міль шляху, гэта значыць дваццаць восем дзён такой працы, а гэта, па агульных водзывах, была яшчэ самая лёгкая частка дарогі.
— Вось пачакайце, дабярэмся да Чылькута, — казалі яму спадарожнікі, спыняючыся, каб пагаварыць і адпачыць, — там прыдзецца ісці на чацвярэньках.
— Ніякага Чылькута не будзе, — адказваў ён. — Для мяне ва ўсякім разе. Задоўга да Чылькута я заспакоюся ў магілцы, пакрытай імхом.
Раз ён пакаўзнуўся і зрабіў вялікае намаганне, каб утрымацца. Гэта напалохала яго. Ён адчуў, як усё ў яго сярэдзіне абарвалася.
— Калі толькі я ўпаду калі-небудзь з гэтым грузам на спіне, пішы прапала, — сказаў ён аднаму з сваіх спадарожнікаў.
— Гэта што! — адказаў той. — Пачакайце, дабярэмся да Вялікай Цясніны, там давядзецца перабірацца цераз шалёны паток па сасноваму ствалу ў шэсцьдзесят футаў даўжыні. Ні поручняў, ні вяровак. А дрэва гнецца, і вада бурліць і захлёствае да кален. Калі вы зваліцеся з мехам на спіне, ніякай магчымасці вызваліцца ад рамянёў. Застаецца адно — тапіцца.
— Што-ж, гэта нядрэнна, — сказаў Кіт. Страшэнная зморанасць прымушала яго амаль марыць аб такім канцы.
— Там штодзённа тоне тры-чатыры чалавекі, — запэўняў яго субяседнік. — Я аднойчы дапамог вывудзіць адтуль аднаго немца, на ім знайшлі чатыры тысячы крэдыткамі.
— Весела, няма чаго і казаць, — вымавіў Кіт, з цяжкасцю паднімаючыся на ногі і зноў рушыўшы ў дарогу.
Ён і яго мех з бабамі — гэта была нейкая хадзячая трагедыя. Яму ўспомніўся злы дух, які сядзеў на спіне Сіндбада[7]. Вось яна, сапраўды мужная праца, разважаў ён. У параўнанні з гэтым рабства ў О’Гара здавалася мілым. Час-ад-часу ён гатовы быў паддацца спакусе — кінуць мех з бабамі ў кусты, абагнуць, крадучыся, стаянку, паімчацца да берага, сесці на параход і вярнуцца да цывілізацыі.
Але ён гэтага не зрабіў. Дзесьці ў глыбіні яго істоты была закладзена моцная воля, і ён няспынна паўтараў сам сабе, што тое, што робяць іншыя, можа зрабіць і ён. Гэтыя словы, як неадчэпная думка, не пакідалі яго, і ён казаў іх усім, хто праходзіў паўз яго. Іншы раз, у хвіліны адпачынку, ён з зайздрасцю разглядваў моцных індзейцаў з нагамі мулаў, калі яны праходзілі ля яго, нагружаныя непараўнальна большымі пакункамі. Яны, як відаць, ніколі не адпачывалі і рухаліся з цвёрдасцю і ўпэўненасцю, якая здзіўляла яго.
Ён сядзеў і лаяўся (на хаду ў яго нехапала для гэтага дыхання), змагаючыся са спакусай уцячы назад у Сан-Францыска. Перш чым скончылася міля, ён пакінуў лаяцца і пачаў плакаць.
Гэта былі слёзы зморанасці і агіды да самога сябе. Калі толькі калі-небудзь быў на свеце слабы, нікчэмны чалавек, дык гэта ён. Калі ўжо быў відзен канец пераходу, ён зрабіў апошняе страшэннае намаганне, дабраўся да стаянкі і ўпаў ніцма на зямлю, так і не зняўшы са спіны меха з бабамі. Ён не памёр, але праляжаў хвілін пятнаццаць, перш чым сабраўся з сіламі, каб вызваліцца ад рамянёў. Тут ён адчуў сябе смяртэльна разбітым і хворым. Такім яго знайшоў Робі, стан якога быў не лепшы. Іменна гэта падбадзёрыла Кіта.
— Тое, што могуць рабіць іншыя, можам зрабіць і мы, — сказаў Кіт, хоць у глыбіні душы ў яго варушылася сумненне: ці не пустое гэта самахвальства з яго боку?
ІV
«Мне дваццаць сем год, і я мужчына», неаднойчы пераконваў ён сябе ў наступныя дні. Такое перакананне было неабходна.
За першы тыдзень, на працягу якога ён кожны дзень пераносіў восемсот фунтаў грузу на мілю ўперад, Кіт страціў пятнаццаць фунтаў уласнай вагі. Твар яго выцягнуўся і набыў пакутніцкі выгляд. І цела і мозг яго страцілі ўсякую эластычнасць. Ён ужо не ішоў, а цягнуўся, і на зваротных пераходах, ідучы без грузу, цягнуў ногі амаль з такою-ж цяжкасцю, як і пад цяжарам стофунтовай ношы.
Ён зрабіўся ўючнай жывёлай. Ён засынаў над ядой, і сон яго быў цяжкі і моцны, як у жывёлы. Часам ён прачынаўся і ўскрыкваў ад страшэнных судараг, якія зводзілі яго ногі; усё цела балюча ныла. Ад хадзьбы на нагах паяўляліся і лопаліся пухіры; але гэта было не так балюча, як жудасныя сінякі і крывепадцёкі ад абточаных вадою валуноў, па якіх на працягу двух міль ішла дарога ў цясніне Дайе. А гэтыя-ж дзве мілі азначалі трыццаць восем міль хадзьбы з грузам туды і назад. Ён мыў твар толькі раз у дзень, а пазногці, зламаныя, знявечаныя, з заусенцамі, ніколі не чысціў. Боль у плячах і руках ад рамянёў, якія глыбока ўразаліся ў цела, прымусіў яго ў першы раз спачувальна падумаць аб конях, якіх ёй гэтулькі разоў бачыў на гарадскіх вуліцах.
Адным з мучэнняў, ледзь не даканаўшых яго спачатку, была яда. Велізарная фізічная праца патрабавала ўзмоцненага харчавання, а страўнік яго не быў прыстасаваны да непамерных порцый бекона і грубых, нястраўных цёмных бабоў. У выніку страўнік адмовіўся працаваць, і на працягу некалькіх дзён болі і раздражненне, якія выклікаліся галадоўкай і расстройствам, ледзь не зламалі яго канчаткова. Але пасля прышоў радасны дзень, калі ён змог есці, як ненажэркая жывёла, і з прагнымі воўчымі вачыма прасіць яшчэ і яшчэ.
Паспяхова пераправіўшы ля ўваходу ў цясніну ўвесь груз цераз паток па бярвеннях, спадарожнікі змянілі свой план.
З-за перавалу дайшлі чуткі, што ў аколіцах возера Ліндэрман не засталося ніводнага дрэва, прыгоднага для пабудовы лодкі. Тады абодва кузены, нагрузіўшы на сябе інструменты, пілы, коўдры і запасы харчавання, крануліся наперад, пакінуўшы Кіта з дзядзем перацягваць астаткі багажа. Цяпер Джон Белью рыхтаваў ежу разам з Кітам, і яны поплеч ішлі з грузам. Час ляцеў хутка, і неўзабаве на вяршынях выпаў першы снег. Калі-б зіма захапіла іх на гэты бок перавала, яны страцілі-б цэлы год. Таму дзядзька падставіў сваю жалезную спіну пад стофунтовы цяжар. Кіт адчуў спачатку нейкую разгубленасць, але потым сціснуў зубы і прымацаваў да сваіх рамянёў гэтакі-ж груз. Гэта было цяжка, але ён паспеў парадкам ужо прыстасавацца, і цела яго, памацнеўшае і страціўшае лішні тлушч, пачынала набываць моцную, сухую мускулатуру. Да таго-ж ён наглядаў і вынаходзіў. Ён адразу звярнуў увагу на прыстасаванне з рамянёў, якія індзейцы насілі на галаве, і зрабіў сабе такое-ж, каб карыстацца ім адначасова з спіннымі рамянямі. Гэта значна аблягчала справу і давала яму магчымасць класці на цюк яшчэ які-небудзь дадатковы нецяжкі, але вялікага памеру пакет. Такім чынам ён навучыўся пераносіць па сто фунтаў на рамянях і адначасова падтрымліваў патыліцай які-небудзь пятнаццаці-дваццаціфунтовы прадмет, які свабодна ляжаў на цюку. У адной руцэ ён нёс сякеру ці пару вёслаў, а ў другой — укладзеныя адзін у другі паходныя кацялкі.
Але, не гледзячы на ўсе намаганні насільшчыкаў, іх праца рабілася ўсё цяжэйшай. Дарога была ўсё горшай, груз цяжэйшым, а снегавая лінія на гарах з кожным днём спускалася ўсё ніжэй. Плата за пераноску багажа падскочыла да шасцідзесяці цэнтаў за фунт. Ад кузенаў не прыходзіла ніякіх вестак; відавочна, Хэл і Роберт усё яшчэ сяклі і пілавалі лес. Джон Белью занепакоіўся. Сустрэўшы па дарозе некалькіх індзейцаў, якія вярталіся з возера Ліндэрман, ён угаварыў іх узяцца за пераноску груза. Яны патрабавалі па трыццаць цэнтаў за фунт, каб данесці цяжар да вяршыні Чылькута; гэта было вельмі дорага. Але, не гледзячы на дапамогу насільшчыкаў, каля чатырохсот фунтаў грузу — вопратка і лагернае снаражэнне — усё-ж засталося на месцы, і Джон Белью ўзяўся перанесці іх уласнымі сіламі, накіраваўшы Кіта з індзейцамі наперад. На вяршыні Чылькута Кіт павінен быць застацца і пакрыху пераносіць груз далей, пакуль да яго не далучыцца дзядзя з сваімі чатырмастамі фунтамі.
V
Кіт цягнуўся па дарозе з насільшчыкамі-індзейцамі. З прычыны таго, што да вяршыні Чылькута адлегласць немалая, ён скараціў свой груз да васьмідзесяці фунтаў.
Індзейцы ішлі са сваім грузам больш хуткай паходкай, чым звычайна ішоў Кіт. Аднак цяпер гэта яго не палохала: ён ужо прызвычаіўся лічыць сябе амаль роўным любому індзейцу.
Праз чвэртку мілі яму захацелася адпачыць. Але індзейцы не спыняліся, і Кіт пайшоў далей нароўні з імі. Прайшоўшы яшчэ поўмілі, ён вырашыў, што не ў сілах зрабіць больш ніводнага кроку. Тым не менш ён сціснуў зубы і прадаўжаў шлях, а к канцу мілі з вялікім здзіўленнем пераканаўся, што ўсё яшчэ жывы. Затым, як гэта ні дзіўна, надышоў пералом, і другая міля здалася яму нават лягчэй першай. Трэцяя міля ледзь не забіла яго. Але, амаль у беспрытомнасці ад стомленасці і болю, ён усё-ж не дазваляў сабе застагнаць ці ўздыхнуць. І ў тую хвіліну, калі ён адчуў, што траціць прытомнасць, індзейцы зрабілі прывал. Замест таго каб апусціцца на зямлю разам з грузам, як рабілі гэта звычайна белыя, індзейцы вызваліліся ад плечавых і галаўных рамянёў і зручна расцягнуліся на зямлі, курачы і размаўляючы. Прайшло добрых поўгадзіны, перш чым яны зноў рушылі ў дарогу. Кіт з вялікім здзіўленнем адчуў, што зусім асвяжыўся, і з гэтай хвіліны зрабіў сваім правілам даўгія пераходы і даўгія адпачынкі.
Чылькут упаўне апраўдаў усё тое, што аб ім гаварылі. Кіту прышлося нямала папрацаваць рукамі і нагамі, карабкаючыся па скалах. Але калі ён дабраўся да перавала ў снежную завіруху разам з індзейцамі, ён адчуў у глыбіні душы вялікі гонар ад таго, што ні разу за ўвесь час шляху не крыкнуў, ні разу не адстаў ад спадарожнікаў. Цяпер у яго з’явілася новая ганаровая мара: зрабіцца такім-жа вынослівым і моцным, як індзейцы.
Калі ён разлічыўся з насільшчыкамі і яны пайшлі, спусцілася цёмная, бурная ноч, і ён быў адзін на перавале хрыбта, на тысячу футаў вышэй лініі лясоў. Мокры да пояса, галодны і змораны, ён аддаў-бы ў гэтую хвіліну ўвесь свой гадавы даход за агонь і кубак кавы. Замест гэтага ён з’еў некалькі халодных аладак і зарыўся ў напалову разгорнутую палатку. Перад сном ён паспеў толькі са злараднасцю ўявіць сабе, як Джон Белью будзе мужна карабкацца на вяршыню Чылькута са сваімі чатырмастамі фунтамі. Хоць яму самому трэба было цягнуць дзве тысячы фунтаў, але-ж шлях яго ляжаў цяпер пад гару. Са здрантвелым ад працы і адубелым ад холаду целам прачнуўся ён раніцою, выпаўз з палаткі; знішчыў фунты два сырой грудзінкі, прывязаў да рамянёў стофунтовы цюк і пачаў спускацца па скалістай сцежачцы. На некалькі сот ярдаў ніжэй сцежачка перасякала невялікі ляднік і збягала далей да возера Кратэр. Нейкія людзі ішлі з грузам цераз ляднік. Увесь гэты дзень Кіт складваў свае цюкі ля верхняга краю ледніка; невялікая адлегласць дазваляла яму пераносіць па сто пяцьдзесят фунтаў адразу. Ён сам не мог надзівіцца ўласнай доблесці. За два далары ён купіў у індзейца тры скамянелыя марскія сухары і з’еў іх на працягу дня з вялікай колькасцю сырога бекона.
Не памыўшыся і не сагрэўшыся, ён зваліўся ў прамокшай ад поту вопратцы і праспаў, захутаўшыся ў палатку, другую ноч.
На досвітку ён разаслаў на лёдзе брэзент і пагрузіў на яго тры чвэрткі тоны. Затым ён пацягнуў яго па коўзкай паверхні. У тым месцы, дзе спуск ледніка рабіўся больш крутым, груз пачаў развіваць усё большую хуткасць, абагнаў яго, падхапіў і панёс далей, як на санках.
Сотні спадарожнікаў, нагружаных паклажай, спыняліся, пазіраючы на яго. Ён моцна крычаў, перасцерагаючы тых, хто знаходзіўся на яго шляху, і яны, спатыкаючыся, адскоквалі ўбок. Ля ніжняга краю ледніка стаяла маленькая палатка. Здавалася, што яна імчыцца яму насустрач, так хутка яна расла. Ён звярнуў з пратаптанай дарожкі ў тым месцы, дзе яна адхілялася ўлева, і паімчаўся па некранутаму снегу. Марозны пыл, як воблака дыму, ахутаў яго, замаруджваючы хуткасць руху. Ён убачыў палатку толькі ў тую хвіліну, калі ўрэзаўся ў яе, сарваў бакавыя калкі, прарваў пярэдняе палотнішча і, усё яшчэ седзячы на сваім брэзенце сярод гурбы мяхоў з харчаваннем, уляцеў у сярэдзіну палаткі. Яна захісталася, як п’яная, і ў воблаках густой пары Кіт убачыў перад сабой здзіўлены твар маладой жанчыны, якая сядзела, ухутаўшыся ў коўдру. Гэта была тая самая дзяўчына, якая назвала яго ў Дайе «чэчака».
— Бачылі вы, які я ўзняў дым? — весела загаварыў ён.
Яна акінула яго непрыязным позіркам.
— Расказвайце пасля гэтага аб каўрах-самалётах, — казаў далей Кіт.
— Ці не патурбуецеся вы зняць з маёй нагі гэты мех? — холадна запыталася яна.
Ён азірнуўся і шпарка прыўзняўся.
— Гэта не мех, а мой локаць. Выбачайце.
Гэтая папраўка, аднак, ніколькі не змякчыла маладую жанчыну, і яна сказала ўсё з той-жа выклікаючай халоднасцю:
— Добра яшчэ, што вы не перавярнулі печ.
Ён прасачыў за яе позіркам і ўбачыў жалезную печачку і чайнік, які на ёй грэўся і за якім наглядала маладая індзіянка. Кіт пацягнуў носам арамат кавы і зноў зірнуў на дзяўчыну.
— Я-ж чэчака, — сказаў ён.
Па яе сумуючаму выгляду ён зразумеў, што гэта для яе ясна і без слоў; але гэта яго ніколькі не збянтэжыла.
— Я кінуў сваю агнястрэльную зброю, — дадаў ён.
Толькі тут яна пазнала яго, і позірк яе змякчыўся.
— Не думала, што вы забярэцеся так далёка, — заявіла яна.
Ён зноў з прагнасцю пацягнуў паветра.
— Кава, клянуся жыццём! — Ён павярнуўся да дзяўчыны і проста звярнуўся да яе: — Я аддам свой мізінец — можаце адсячы яго зараз-жа, — я зраблю ўсё, што вы загадаеце, я зраблюся вашым рабом на адзін год і адзін дзень або на колькі вы пажадаеце, калі вы мне дасцё кубак кавы!
За кубкам кавы ён назваў ёй сваё імя і даведаўся, што яе завуць Джой Гастэл. Ён даведаўся таксама, што яна ўжо даўно жыве ў гэтай краіне, што яна нарадзілася на адной з факторый ля Вялікага Нявольніцкага возера, яшчэ дзіцем пераправілася з бацькам цераз Скалістыя горы і спусцілася ў басейн Юкона. Цяпер яна падарожнічае са сваім бацькам, якога справы затрымалі ў Сітлі, а затым ён пацярпеў крушэнне на злашчасным «Чантэры» і быў дастаўлены ў праліў Пюджэт-Саунд падаспеўшым на дапамогу параходам.
З прычыны таго, што дзяўчына прадаўжала сядзець захутаная ў коўдру, Кіт не стаў зацягваць размову і, гераічна адмовіўшыся ад другога кубка кавы, выбраўся з палаткі разам з чвэрткаю тоны свайго грузу. Апрача таго, ён панёс з сабою яшчэ некалькі вывадаў, а іменна: што ў дзяўчыны прыгожае імя і прыгожыя вочы, што ёй, напэўна, дваццаць, самае большае дваццаць два гады, што бацька яе, як відаць, француз і што яна жанчына з характарам і тэмпераментам і выхаванне атрымала, бясспрэчна, не тут, на далёкай ускраіне.
VI
Па абледзянелых скалах, над лініяй лясоў, сцежка ахінала возера Кратэр і спускалася па скалістай цясніне да Шчаслівага Лагера і першых мізэрных тонкіх соснаў. Трэба было патраціць шмат часу і цяжкай працы, каб пераправіць гэтым шляхам цяжкае снаражэнне. На возеры стаяла парусная лодка, якой карысталіся для перавозкі грузаў. За два рэйсы, за дзве гадзіны, тона грузу была-б перапраўлена на той бок. Але Кіт быў разароны дашчэнту, а лодачнік прасіў сорак далараў за тону.
— Для вас, мой друг, гэтая нікчэмная лодка — сапраўдная залатая россып, — сказаў яму Кіт. — Ці не хочаце мець яшчэ такую-ж россып?
— Укажыце, — заявіў лодачнік.
— Я пакажу яе вам, калі вы згодзіцеся пераправіць за гэта мой багаж. Ідэя надзвычай добрая і патэнт на яе яшчэ не ўзяты, так што вы зможаце прыняцца за справу, як толькі я растлумачу вам, у чым заключаецца фокус. Згаджаецеся?
Лодачнік згадзіўся. Кіту спадабаўся яго твар.
— Вельмі добра. Бачыце вунь той ляднік? Бярыце кірку і ідзіце туды. За адзін дзень вы прасячэце добры жолаб зверху данізу. Разумееце, у чым справа? Канал Чылькут — Кратэр. Кансалідаванае Транспартнае таварыства з абмежаванай адказнасцю. Вы можаце браць па пяцьдзесят цэнтаў за сто фунтаў і перапраўляць па сотні тон у дзень. А ўся ваша праца будзе заключацца толькі ў тым, каб збіраць манету.
Праз дзве гадзіны Кіт з сваім грузам быў на процілеглым беразе, выйграўшы такім чынам цэлыя тры дні. Таму, калі Джон Белью дагнаў пляменніка, той быў ужо непадалёк ад Глыбокага возера, другога вулканічнага паглыблення, напоўненага ледзяной вадой.
Апошні пераход, ад Доўгага возера да возера Ліндэрман, раўняўся тром мілям, і сцежка — калі толькі гэта можна было назваць сцежкай — ішла ўгару, перавальвала цераз тысячафутавы хрыбет і збягала ўніз па коўзкіх скалах, перасякаючы на шляху шырокую паласу балот. Джон Белью запярэчыў, калі Кіт прывязаў за спіну стофунтовы цюк і паклаў на яго дадатковы груз — пяцідзесяціфунтовы мех мукі, які павінен быў упірацца ў яго патыліцу.
— А ну, прыхільнік вынослівасці! — жартаваў Кіт. — Вы, з вашай медзвяжацінай і адзінай зменай бялізны!
Але Джон Белью паківаў галавой.
— Баюся, што я пачынаю старыцца, Крыстоф.
— Вам усяго сорак восем год. Можаце сабе ўявіць, што мой дзед, а ваш бацька, стары Айвек Белью, у шэсцьдзесят дзевяць год забіў кулаком чалавека?
Джон Белью ўсміхнуўся і праглынуў пілюлю.
— Між іншым, дзядзечка, я павінен паведаміць вам надзвычай важную навіну. Выхоўвалі мяне, як лорда Фаунтлероя, але я магу ў любы момант пераўзыйсці вас у вынослівасці і хадзьбе, пакласці вас на абедзве лапаткі або апрацаваць вось гэтымі кулакамі.
Джон Белью працягнуў пляменніку руку і ўрачыста сказаў:
— Крыстоф, мой хлопчык, я веру, што ты гэта можаш зрабіць. Я веру, што ты можаш гэта зрабіць, нават не здымаючы цюка са спіны. Ты так змяніўся к лепшаму, мой хлопчык, што гэта проста незразумела і непраўдападобна.
Кіт штодзённа пакрываў апошні пераход чатыры разы ў абодва канцы, а гэта значыла, што ён рабіў штодзённа дзаццаць чатыры мілі ўгару і дванаццаць пад гару з грузам у паўтараста фунтаў на спіне. Ён быў горды, бадзёры і, не гледзячы на зморанасць, фізічна ў прыгожай форме. Ён еў і спаў, як ніколі яшчэ не еў і не спаў у сваім жыцці, і, бачачы, што праца набліжаецца да канца, амаль шкадаваў аб гэтым.
Адно толькі трывожыла яго. Ён ведаў, што застанецца жывы, калі зваліцца з стофунтовым грузам за спіной, але яго мучыла думка аб дадатковых пяцідзесяці фунтах, якія, як яму здавалася, павінны абавязкова зламаць яму пры падзенні шыю. Усе сцежачкі праз балота вельмі хутка ператвараліся ў бяздоннае месіва тысячамі насільшчыхаў, якія праходзілі па іх; прыходзілася няспынна пракладаць усё новыя сцежкі. Іменна пракладваючы такую новую сцяжынку, Кіт вырашыў праблему аб дадатковых пяцідзесяці фунтах.
Мяккая багністая паверхня падалася пад ім; ён пахіснуўся і ўпаў ніцма. Груз у пяцьдзесят фунтаў удавіў яго галаву ў гразь і шлёпнуўся ў балота, не зламаўшы яму шыі. З астатняй стофунтовай паклажай на спіне ён падняўся на чацвярэнькі, але далей гэтага справа не пайшла. Адна рука яго адразу-ж загрузла да пляча ў дрыгву, прымусіўшы Кіта прыкласціся шчакой да гразі. Калі ён выцягнуў гэтую руку, умомант загрузла да пляча другая. У такім становішчы нельга было вызваліцца ад рамянёў, а стофунтовы цяжар не даваў яму падняцца на ногі. Ён паспрабаваў падпаўзці на чацвярэньках да таго месца, куды зваліўся мех з мукой, але рукі яго па чарзе грузлі ў багністай гразі, і хутка ён выбіўся з сіл, не пасунуўшыся ні на крок. Пры гэтым травяністы пакроў прарваўся, і ў небяспечным суседстве з яго носам і ротам пачала ўтварацца невялікая лужынка. Кіт паспрабаваў перавярнуцца на спіну, так каб цюк апынуўся пад ім, але ад гэтага руху абедзве рукі яго ўгрузлі да плеч, і ён адчуў, што тоне. Са здзіўляючым цярпеннем ён павольна выцягнуў спачатку адну, пасля другую руку і паклаў плашмя на паверхню балота, каб стварыць апору для падбародка. Затым ён пачаў клікаць на дапамогу. Праз некаторы час ён пачуў чаўклівы гук крокаў, як быццам хтосьці набліжаўся да яго ззаду.
— Гэй, прыяцель, дапамажыце! — крыкнуў ён. — Кіньце мне вяроўку ці што-небудзь такое.
У адказ ён пачуў жаночы голас і адразу-ж пазнаў яго.
— Калі вы развяжаце мае рамяні, я змагу сам падняцца на ногі.
Стофунтовы груз гучна чаўкнуў, шлёпнуўся ў гразь, і Кіт марудна, з цяжкасцю падняўся на ногі.
— Няма чаго сказаць, становішча! — разрагаталася міс Гастэл, убачыўшы яго пакрыты гразёю твар.
— Становішча цудоўнае, — запярэчыў ён весела. — Гэта маё любімае гімнастычнае практыкаванне. Паспрабуйце як-небудзь — вельмі добра ўмацоўвае грудныя мышцы і хрыбетнік.
Ён выцер твар і бадзёрым рухам страсянуў з рукі гразь.
— О! — усклікнула яна, толькі тут пазнаўшы Кіта. — Гэта містэр… містэр Смок[8] Белью?
— Вельмі вам удзячны за своечасовую дапамогу і за гэтае імя, — адказаў Кіт. — Я атрымаў другое хрышчэнне. Ад гэтага часу я патрэбую, каб мяне заўсёды называлі Смок Белью. Гэта слаўнае імя, і я бачу ў ім глыбокі сэнс.
Ён спыніўся, затым загаварыў раптам з сілай і ўзнятасцю.
— Ведаеце, што я думаю зрабіць? — запытаўся ён. — Я вярнуся ў штаты. Я ажанюся там. Абзавядуся шматлікай сям’ёй. А затым як-небудзь вечарком я збяру вакол сябе дзяцей і раскажу ім пра тыя пакуты і выпрабаванні, праз якія я прайшоў на гэтым чылькуцкім шляху. І калі яны не заплачуць, — я паўтараю, калі яны не заплачуць, я выб’ю з іх дух.
VIII
Арктычная зіма шпарка набліжалася. Снег выпаў і ляжаў шасцідзюймовым пакровам, і спакойныя горныя азёры паступова зацягваліся ільдом, не гледзячы на моцна дзьмуўшыя вятры. Аднойчы на змярканні пад завыванне мяцеліцы Кіт і Джон Белью дапамагалі кузенам грузіць лодку і доўга сачылі пасля, як яна знікала ў снегавой віхуры.
— А цяпер трэба як след выспацца і заўтра падняцца як мага раней, — сказаў Джон Белью. — Калі завіруха не затрымае нас на вяршыні, мы прыдзем у Дайе заўтра к вечару. А калі да таго-ж нам пашанцуе захапіць які-небудзь параход, дык праз тыдзень мы будзем у Сан-Францыска.
— Вы засталіся здаволенымі вылазкай? — няўважліва запытаўся Кіт.
Іхняя стаянка ў гэтую апошнюю ноч ля возера Ліндэрман мела сумны выгляд. Усе неабходныя рэчы, уключаючы палаткі, былі звезены кузенамі. Дзіравы брэзент, нацягнуты для абароны ад ветру, дрэнна прыкрываў іх ад снегавой завірухі. Вячэру яны зварылі на агні, выкарыстаўшы для гэтай працэдуры некалькі паламаных і раскіданых лагерных інструментаў. У іх заставаліся толькі цёплыя коўдры і запас харчу на некалькі дзён.
Правёўшы лодку, Кіт зрабіўся няўважлівы і задумлівы. Дзядзя заўважыў у ім гэтую змену і прыпісаў яе рэакцыі пасля моцнага напружання. За вячэрай Кіт сказаў толькі адну фразу.
— Дзядзечка, — сказаў ён раптам, ні з таго ні з сяго, — я хачу, каб з гэтага часу вы называлі мяне Смокам[9]. Я, здаецца, напакутваўся за гэтае падарожжа.
Праз некалькі хвілін ён вышаў і накіраваўся да палатак золаташукальнікаў, занятых нагрузкай або пабудовай лодак. Ён прападаў некалькі гадзін і калі вярнуўся і лёг пад коўдру, Джон Белью ўжо спаў.
У цемры бурнай раніцы Кіт выпаўз, адагрэў на агні свае замерзлыя боты, зварыў каву і падсмажыў грудзінку. Гэта было беднае, але цёплае снеданне. Пакончыўшы з ядой, дзядзя і пляменнік звязалі свае коўдры, але ў той момант, калі Джон Белью павярнуўся, каб пусціцца ў адваротны шлях па Чылькуцкай дарозе, Кіт працягнуў яму руку.
— Да пабачэння, дзядзечка, — сказаў ён.
Джон Белью зірнуў на яго і вылаяўся ад здзіўлення.
— Не забывайце, што мяне завуць Смок, — сказаў Кіт.
— Ды што ты задумаў?
Кіт зрабіў няпэўны жэст у бок поўначы, туды, дзе над возерам насілася завіруха.
— Які сэнс вяртацца назад, калі я забраўся так далёка? — запытаўся ён. — Дарэчы, я пазнаў смак мяса, і ён спадабаўся мне. Я іду далей.
— Але-ж у цябе няма ні грошай, ні снаражэння, — запярэчыў Джон Белью.
— Я атрымаў работу. Вось: ваш пляменнік Крыстофер Смок Белью атрымаў работу! Цяпер ён будзе служыць джэнтльмену і атрымліваць за гэта сто пяцьдзесят далараў у месяц і харчаванне. Ён накіроўваецца ў Даусон з двума дэндзі і яшчэ адным слугой у якасці паходнага повара, лодачніка і ўсяго такога іншага. А што датычыць О’Гара і «Хвалі», няхай праваляцца к чорту. Да пабачэння!
Але Джон Белью быў так здзіўлены, што мог прамармытаць толькі адно:
— Нічога не разумею.
— Кажуць, што ў басейне Юкона мядзведзі тлустыя, — растлумачыў Кіт. — А ў мяне, як ведаеце, усяго адна змена бялізны, і я іду за мядзведжым мясам. Вось і ўсё.
- ↑ Багема (па-французску «цыганштчына») — так французскі пісьменнік Мюржэ вазываў студэнтаў Лацінскага квартала ў Парыжы. З таго часу багемай называюць людзей, якія вядуць лёгкі, бесклапотны і беспарадкавы вобраз жыцця.
- ↑ Kit (англ.) — кацянё.
- ↑ У Лацінскім квартале жывуць галоўным чынам мастакі, пісьменнікі, студэнты.
- ↑ У 1849 годзе многіх ахапіла «залатая гарачка» ў сувязі з адкрыццём і распрацоўкай каліфарнійскіх руднікоў.
- ↑ Лорд Фаунтлерой — герой вядомай аповесці Бернет.
- ↑ Англійскі фунт — некалькі менш поўкілограма (450 грамаў).
- ↑ Сіндбад-Мараход — адзін з герояў арабскіх казак «Тысяча і адна ноч».
- ↑ Smoke (англ.) — дым.
- ↑ Smoke — не толькі дым, дыміць, але і пакутваць, шмат перажыць.