віча, ён поўнасцю падзяляў ідэю гэтага твора. Перакладаючы твор на беларускую мову, Гурыновіч падкрэсліваў яго палітычную актуальнасць. Безумоўна, што пісьменнік, імкнучыся зрабіць гэты твор здабыткам свайго народа, хацеў абуджаць у народных масах свядомасць і волю да барацьбы з прыгонніцтвам, якое затрымлівала грамадска-эканамічнае развіццё краіны.
А. Гурыновіч хацеў абудзіць сялян ад шматгадовай спячкі. Ён заклікаў зразумець іх, што творыцца вакол:
Што ты спіш, мужычок,
Заплюшчыўшы вочы?
Забаліць табе бок
Спаць ад ночы к ночы!
Агляніся на свет,
Падымі галоўку.
Ды што ёсць, чаго нет,
Паслухай-жа моўку...[1]
Гурыновіч шчыра радаваўся, што ў ходзе вызваленчай барацьбы ўзрастала свядомасць сялян. З радасцю ён піша, што сяляне зразумелі сваё бяспраўнае становішча, што у іх усведамленні жыло пачуццё сваёй чалавечай годнасці:
Глянь! І мы, мужыкі,
Уставаць пачалі.
Што я? хто за такі?Раздумываць сталі:
Ці я звер?.. ці я птак?..
Ці яка скаціна?
Ці здаецца-ж мне так,
Што людзка дзяціна?
Я не пан!.. мусіць хам!..
А звалі-псяюхай;
Ды казалі бог сам
Казаў: пана слухай".[2]
А. Гурыновіч актыўна выступае з падтрымкай справядлівага жадання сялян толькі называцца, але і быць роўнапраўнымі людзьмі. Паэт лічыў сялян, стваральнікаў матэрыяльных і духоўных багаццяў грамадства, значна вышэйшымі іх ворагаў памешчыкаў. З гневам і абурэннем піша паэт аб тым, што гэтыя паразіты не лічылі селяніна за чалавека, груба і зняважліва называючы яго «хамам» і «псяюхай», прыкрываючы свае ганебныя, злачынныя ўчынкі імем бога.
Соцыяльны гнёт сялянскай масы яшчэ больш узмацняўся і нацыянальным прыгнечаннем беларускага народа.
Хаця скрозь настаўляў
Вучылішч гдзе вёска,
«Букі-аз» наказаў
Навучаць бярозкай;
А раднога слаўца
Ніхто і не чуець:
Толькі так малайца
Саўсім ён сапсуіць...[3]
Гэтыя, як і многія іншыя, выказванні паэта сведчаць, што ён быў змагаром за нацыянальнае вызваленне беларускага народа, лічачы, што кожная нацыя мае права на свабоднае развіццё адукацыі, навукі і культуры на сваёй роднай мове. У справе барацьбы за нацыянальную культуру i родную мову беларускага народа Гурыновіч выступае як паплечнік Ф. Багушэвіча. І той і другі вялі барацьбу супроць царызма і яго каланізатарскай палітыкі прымусовага «абрусення» народаў, увасобіўшы ў сваёй творчасці лепшыя дэмакратычныя рысы рускай культуры.
А. Гурыновіч, як і Ф. Багушэвіч, паэтызуе працу простага чалавека, які корміць і поіць усіх людзей. Працоўнага чалавека паэт лічыць першым чалавекам у грамадстве. Такімі думкамі прасякнуты вершы Гурыновіча «Вясна» і «Да жніва».
У вершы «Каток» паэт піша, што для таго, каб пазнаць таямніцы навукі, трэба затраціць вялікія намаганні.
Паэт верыў, што прагрэсіўнае, перадавое пераможа, што народ будзе жыць свабодным жыццём:
А і будзем ждаць
Часу добрага
Ды ну-ж выглядаць
Што ёсць новага:
Ды не будзе ж так
Векі вечныя.
А прыйдуць ніяк
Часы лепшыя[4].
Але у той-жа час рэволюцыянер-дэмакрат Гурыновіч ведаў, што гэта лепшае жыццё не прыйдзе само, а толькі ў выніку народнай рэволюцыі. І ён сваёй паэтычнай творчасцю і практычнай дзейнасцю імкнуўся садзейнічаць росту рэволюцыйных ідэй сярод свайго народа. У архіве паэта захаваўся рукапісны спіс нелегальнага верша на рускай мове «Пора, пора встрепенуться...». Хто аўтар верша - невядома. Магчыма, ён належыць пяру самаго Гурыновіча. Адно несумненна, што Гурыновіч падзяляў погляды, выказаныя ў гэтым творы. Верш прасякнуты заклікамі да барацьбы супроць гвалту і зла, хлусні, супроць эксплуататарскага грамадства, за праўду і шчасце народнае:
Пора, пора нам встрепенуться
И гордо голову поднять,
- ↑ А. Гурыновіч. Што ты спіш, мужычок? Аддзел рукапісаў бібліятэкі Акадэміі
навук Літоўскай ССР, ФВБ, VII, № 175. - ↑ Там-жа.
- ↑ А. Гурыновіч. Што ты спіш, мужычок? Аддзел рукапісаў бібліятэкі Акадэміі навук Літоўскай ССР, ФВБ, VII, № 175
- ↑ Беларуская літаратура ХІХ стагоддзя.
Мінск, 1950 г., стар. 326.
