Старонка:Адам Міцкевіч (1940).pdf/13

Гэта старонка не была вычытаная

Найбольш блытаўся Міцкевіч у палітычных пытаннях. Аднак вызваленую Польшчу ён хоць і не зусім акрэслена, але заўсёды уяўляў як выключна дэмакратычную рэспубліку. Ён быў патрыётам і заступнікам сваёй заняволенай радзімы. І паколькі змаганне за вызваленне Польшчы ў той час было справай рэволюцыйнай, пастолькі нават чыста нацыянальныя моманты ў яго творчасці не могуць зменшыць рэволюцыйнага значэння яго паэзіі.

Не бачачы для вызвалення Польшчы сіл у шырокіх масах народа, Міцкевіч расчароўваўся часамі ў рэальных сродках выратавання радзімы і ўпадаў у містыку, у нацыяналістычны месіянізм. Але моманты нацыяналізма ў яго ніколі не перароствалі ў шавінізм, у нянавісць да другіх нацый. У дачыненні да Расіі Міцкевіч ненавідзеў не народ, а выключна царскую дэспатыю, якая была жандармам і свайго народа і ўсяе Еўропы. І калі заправілы былой памешчыцка-буржуазнай Польшчы імкнуліся прыкрываць свае брудныя шавіністычныя ўчынкі патрыятызмам Міцкевіча, дык гэта ім ніколі не удавалася. Не удавался, па-першае, таму, што сама панская Польшча стала жандармам рэакцыі, турмою народаў і ў «патрыятызм» польскага панства ніхто сур’ёзна не мог паверыць: усім было вядома, што, як некалі часы Міцкевіча польская арыстакратыя прадавалася рускаму царызму, так у нашы дні польскія заправілы прадаваліся чужаземным банкірам, аж пакуль не збеглі зусім, пакінуўшы польскі народ на волю лёсу.

Не удавалася польскаму панству прыкрыцца Міцкевічам і таму, што для шавіністычнай прапаганды ў творчасці Міцкевіча няма ніякіх матэрыялаў. Мы ужо бачылі, з якою любасцю ставіўся Міцкевіч у сваіх лекцыях да рускага народа, з якою любасцю ён пісаў аб рускіх дзекабрыстах. Мы ведаем, як цесна дружыў Міцкевіч з рускімі літаратарамі, у прыватнасці, з Вяземскім і Пушкіным. З першым ён не аднойчы сустракаўся пасля выезду з Расіі замежамі, а пра другога, нягледзячы на некаторыя разыходжанні ў палітычных поглядах, даў самы высокі водзыў у сваім артыкуле.

Цёпла і з любасцю маляваў Міцкевіч прадстаўнікоў рускага народа і ў сваіх творах, як напрыклад, вобраз чэснага і чалавечнага Рыкава ў паэме «Пан Тадэуш». Шчыра і сардэчна напісан у той-жа паэме вобраз яўрэя Янкеля.

З такім-жа братэрскім пачуццём сардэчнасці ставіўся Міцкевіч і да літоўскага, і да украінскага, і да беларускага народа. З беларускім народам Міцкевіч быў звязаны асабліва цесна. Ён вывучаў яго жыццё і побыт, захапляўся беларускай прыродай, любіў і выкарыстоўваў беларускія народныя легенды і песні. Надзвычай высокую ацэнку у лекцыях па славянскай літаратуры Міцкевіч даў беларускай мове, назваўшы яе «самай багатай і чыстай гаворкай», поўнай «узвышанай прастаты».

Адам Міцкевіч быў інтэрнацыяналістам у поўным сэнсе гэтага