Старонка:Амок (1929).pdf/57

біць «свабодную конкурэнцыю» і яшчэ болей зьменшыць плату? Калі возьме чужых рабочых, якіх на Яве больш, чымся трэба?

Прыходзілася сьпяшацца, каб захапіць якую-небудзь работу. Набліжалася жніво, і ўсё насельніцтва рынулася ў кантору Більбо. Хоць мы ня вельмі шануем пана Більбо, але павінны прызнацца, што ніякага гвалту ён не рабіў. Ён толькі прапанаваў умовы, а воля кожнага была згадзіцца ці не. Ён нават папярэджваў:

— Добра падумайце, каб потым ня крыўдзіцца. Памятайце, што калі сам дабрахвотна згадзіўся, дык павінен выканаць усе ўмовы поўнасьцю. А калі не, дык прымусім.

І рабочыя згаджаліся.

У лепшых умовах знаходзіліся тыя, хто меў свайго ўласнага «сапі» (вала). Яны патрэбны былі для перавозкі трысьця з поля на завод. Дзеля таго, што такіх уласьнікаў было нямнога, з імі ўтваралі асобныя складаныя ўмовы.

Перш за ўсё рабочаму прапанавалі, каб ён часова нібы прадаў сваю. жывёлу, і аб гэтым продажы складалася ўмова. Рабочы зараз-жа атрымліваў і грошы. Потым складалі другую ўмову, дзе было зазначана, што рабочы будзе працаваць на пазычанай ад прадпрыемства жывёле. Пасьля работы вылічваецца тое, што дадзена рабочаму нібы за жывёлу, а ўмова касуецца.

Цяпер выходзіць так: калі рабочы кіне працу і адыдзе з «чужым» валом, яго зараз-жа пасадзяць у турму, як злодзея. Калі-ж ён уцячэ без вала, апошні застанецца прадпрыемству.

Пакуль лура ня прышоў за сапі, Па-Інго ўжо падпісаў такую ўмову. Нонг,

Уверсе нешта храснула — і на галаву рэгента зьляцеў плод.

 

55