Старонка:Аснаўныя пачаткі арытмэтыкі.pdf/71

Гэта старонка не была вычытаная

Пераробка звычайных дробязяў у дзесяцёрныя.

Дзесяцёрныя дробязі ў дзелі дастаюцца ня толькі пры дзяленьні дзесяцёрных дробязяў, але і пры дзяленьні цэлых лікаў. Так, калі пры дзяленьні аднаго цэлага ліку на другі дастаецца астача, то гэтая астача зварочваецца ў дзесятыя долі і дзеліцца на дзельнік, адчаго ў дзелі дастаюцца дзесятыя долі. Гэтак-жа сама робяць з новаю астачаю, выражанаю ў дзесятых долях і г. д. Усякая звычайная праведная або няправедная дробязь можа быць выражана ў дзесяцёрных долях, какі мы разьдзелім лічнік на назоўнік па вышэйшаму правілу, дзеля таго, што ўсякая дробязь можа быць разгледжана, як дзель, якая дастаецца ад разьдзяленьня лічніка на назоўнік.

208.Каб перарабіць звычайную дробязь у дзесяцёрную, трэба лічнік разьдзяліць на назоўнік, а калі ён ня дзеліцца, дык у дзелі, замест цэлага, паставіць нуль і справа ад яго коску, а лічнік зьвярнуць у дзесятыя долі, памножаўшы яго на 10, і разьдзяліць на назоўнік, астачу ізноў памножыць на 10 і г. д. 17/25 = 17 : 25 = 0,68; 3/4 = 3 : 4 = 0,75; 6/7 = 6 : 7 = 0,85714….

Для спрошчаньня вылічэньня, трэба, раней зварочваньня звычайнае дробязі ў дзесяцёрную, дадзеную звычайную дробязь скараціць, калі гэта можна.

Дзесяцёрныя дробязі скончаныя (з канцом) і безканечныя (без канца)

Дзесяцёрныя дробязі бываюць скончаныя і безканечныя.

209.Дробязьзю скончанаю наз. такая дзесяцёрная дробязь, каторая абазначана вядомымі лікамі лічбінаў і вялічыня яе вядомая (зусім вызначаная).

210.Дробязьзю безканечнай наз. такая дзесяцёрная дробязь, каторая абазначана нявызначаным лікам лічбінаў і вялічыня яе ня зусім абмяжованая (ня зусім вызначаная).

Каб паказаць, што дадзеная дробязь безканечная, ставяць посьле некалькіх яе лічбінаў пункты […]. Безканечныя дзесяцёрныя дробязі бываюць пэрыодычныя і непрыдычныя.

211.Пэрыодычнаю наз. такая безканцовая дзесяцёрная дробязь, у каторай адны і тыя-ж самыя лічбіны паўтараюцца ў адным і тым-жа парадку (0,333…; 2,5454…).

212.Непэрыодычнаю наз. такая безканцовая дзесяцёрная дробязь, каторая абазначана нявызначаным лікам лічбінаў, напісаных бяз усякага парадку (0,7531…).

213.Пэрыодам наз. група лічбінаў, якія паўтараюцца ў адным і тым самым парадку безканцовы лік разоў.