Зразумела, можна нагадваць, што ўкладальнікі судзебніка мелі перад сабою, як прототып, Рускую Праўду. Але, папершае, не ўва ўсіх сьпісах Рускай Праўды ёсьць артыкулы аб маставой павіннасьці ў Ноўгарадзе, артыкул, які са слоў Уладзімірскага-Буданова нічога агульнага з Рускай Праўдай ня мае, а, апрача таго, нормы, якія рэгулююць маставую павіннасьць, існавалі, як рэальнае права, незалежна ад Рускай Праўды. Так, адпаведную пастанову мае Смаленскі прывілей:
„а хто коли помостное завѣдаеть в городѣ тоть бы с тыхь людей, которых дѣлница сказится, а зася замостить, по грошу бралъ; а чія дѣлница мосту будеть цѣла, на томъ бы ничого не бралъ".
Налічча такіх пастаноў знаходзіць сваё натуральнае вытлумачэньне - ў прыродных умовах літоўска-беларускіх зямель, дзе багацьце вады прымушала клапаціцца аб падтрыманьні мастоў, як шляхоў зносін.
Бліжэй за ўсё можна вытлумачыць выданьне артыкулу аб маставой павіннасьці ў судзебніку тым, што ў часе законадаўчай работы ў Вільні ўзьнікла пытаньне аб непарадках у гэтых адносінах. Можа прычынаю паслужыў сапраўдны выпадак, калі чый-небудзь конь зламаў нагу. Гэты артыкул мае, так сказаць, злобадзенны характар („тутъ бы и нынѣ кождый свои мостьницы замостили"). Ён загадвае:
„а што бы не мѣшкали, сего жь лѣта удѣлали... А пакь ли которым не задѣлають своихь дѣлниць сего лѣта, а исплототься тотъ жъ права выступилъ; на томъ намъ вины десять рублёвъ".
Судзебнік 1468 г. зьяўляецца кодыфікацыяй мясцовага звычаёвага права, якое дзейнічала ў межах уласна „панства Літоўскага". Няма падстаў прызнаваць яго першай спробай кодыфікацыі агульнадзяржаўнага значэньня. У самым тэксьце нідзе ні гаворыцца, што моц яго пашыраецца на тэрыторыю ўсёй дзяржавы, у той час, як пры выданьні агульна-дзяржаўных актаў гэты момант адзначаецца. Так, у агульназемскім прывілеі 1447 году абвяшчаецца, што ён даецца:
„предреченымъ прелатомъ, княжатомъ, рытеремъ, шляхтичомъ, бояромъ, местичомъ нареченыхъ земль великого княжства Литовского и Руского и Жемоитского*...[1]
У прывілеі мітрапаліту Кіеўскаму сказана:
„з ласкі нашое тое право, каторое жъ выпісано въ свитку Ярославъ ли потвержаемъ симъ нашимь листомъ нареченному митрополиту, епископу Смоленскому Іосифу и всимь епископомь у отчине нашой, великомъ князьстве Литовъскомъ и вь панъствахъ нашихь Русскихъ“.[2]
Калі-б судзебнік Казіміра быў кодыфікацыяй агульна-дзяржаўнага значэньня, ён павінен быў-бы выключыць дзейнасьць земскіх прывілеяў таму што істота апошніх супярэчыла ў многім судзебніку. Калі для Лі-
