пляц, як ужо там пацішэла, пасьля пачуў чыюсьці перасьцярогу, што там арыштоўваюць усіх, ловяць і ён падаўся на самы выхад з гарадка. Там яго агарнуў вечар і ён, не прычакаўшы спатканьня з Рыгорам, пайшоў туды, дзе быў усе гэтыя дні: у тую хату, што стаяла на раскарчоўках і з якое пан выганяў чалавека. Была ноч, калі ён прышоў туды. У хаце агню ня было, але там ня спалі. Чуйка заўважыў гэты рэзрух, яшчэ калі быў на дварэ. Сенцы былі адчынены і хтосьці быў там.
— Хто прышоў? — запытаў з сянец голас.
— Я, — абазваўся Чуйка.
— Ну дык як ты? Надўмаўся ўжо, ці яшчэ ўсё думаеш?
Чуйка адно сказаў:
— Ня ведаю як з Рыгорам маім. Можа больш яго і ня ўбачу. Кажуць ён недзе тут поблізу.
— А ты ведаеш, што ў вёсцы ўжо арыштоўваюць? Кажуць сёньня ў горадзе што рабілася… страх…
— Гэта я ведаю.
Праз некалькі хвілін і Чуйка пачаў зьбірацца. Праўду кажучы, якія там маглі быць зборы — адно хлеба кавалак паклаў чалавек за пазуху.
Людзям шэнціла: ноч была вельмі цёмная, а Чуйка хіба мог дрэнна ведаць гэтую мясцовасьць? Каржакаваты хвойнік прытуліў іх у сабе тады, калі неўзабаве павінна было заняцца на дзень.
Іх было пяцёра. Чуйка, чалавек, якога пан выганяў з хаты, жанка яго і двое дзяцей, у гэтым хвойніку яны перадыхнулі. Яны, тулячыся да хвоі, баяліся паварушыцца — усё ім здавалася, што іх хтосьці бачыць і верне іх зараз назад.
Як добра ўднела, яны ўбачылі новую выежджаную дарогу з хвойніка да вёскі. Гэты канец вёскі скочваўся ўжо ўніз, у лог. Раней вёска канчалася не даходзячы да гэтага месца. Людзі стаялі на ўзгорку і глядзелі перад сабою. Чуйка бачыў тую мясьціну, якую пакінуў быў год за дзесяць да гэтага.
На краю хвойніку, на ўзгорку, будыніна — доўгая, новая, глядзела ў лог вокнамі з пад белае гонты. Гушкавае хаты там ня было.
Налева ад хвойнічку, дзе Чуйка прывык калісьці бачыць сурвілаў хутар, было чыстае месца. Быў засаджаны малады вя-
