ў часы, калі фактычна ідэя ўстаноўчага сойму была ўжо мёртвай, уступіўшы месца ідэі Саветаў.
Радаўцы з цэнтральнае вайсковае рады добра разьбіраліся ў абставінах. Савецкі прынцып улады гаварыў аб дыктатуры пролетарыяту, а ім трэба было аб'яднаць усіх беларусаў вакол агульнага імкненьня за хаваць заваёваную свабоду і зямлю... і абараніць родную краіну, каб не парваць яе на часткі ў сварках спрэчках партый[1].
Вакол гэтых лёзунгаў Цэнтральнае Вайсковае Рады і Вялікае Беларускае Рады паступова-нарастала ўсё большае ды большае кола адмечанага выпадковага элемэнту, які хутка прыстасоўваўся да мясцовасьці, пераймаючы ідэі буржуазнай часткі беларускае інтэлігенцыі. Сіла ды ўплыў гэтага элемэнту адметна расьлі, абвострываючы разыходжаньне і сутычкі з леваю рэволюцыйна-соцыялістычнаю часткаю беларускага руху.
К часу, калі паўстала думка склікаць Усебеларускі зьезд, прыблізна ў другой палове лістапада 1917 г., у гэтым лягеры вызначылася яшчэ большае ажыўленьне, якое закончылася сяброўскім яднаньнем нацыянал-дэмократаў са шчырых з эсэрамі-русыфікатарамі. Справа пачалася так: застаўшыся пасьля Кастрычнікавае рэволюцыі на другім баку барыкады, Беларускі Вобласны Камітэт пры Усерасійскім Зьезьдзе Сялянскіх Дэпутатаў, намерыўся перанясьці сваю чыннасьць з Пецярбургу ў Беларусь. Дзеля гэтага адначасова з Беларускай Вялікай Радай ён рашыў ад сябе склікаць Усебеларускі Зьезд у Рагачове. Але, паспрачаўшыся нейкі час з Бел. Радаю, Вобласны Камітэт пагадзіўся з ёю на думцы склікаць зьезд у Менску 15 сьнежня. І вось, стаючы на пункце погляду „неотделимости Белоруссии от России"[2] зусім не з-за мотываў захаваньня еднасьці рэволюцыйных сіл, вобласьнікі, амаль ня ўсе эсэры правага крыла, паехалі ў Менск „вырашаць" беларускае пытаньне. У нутры сваім усе яны, як адзін, былі заядлымі ворагамі беларускае культуры, беларускае мовы, усяго, што аддавала хоць маленькім дапамінаньнем таго што Беларусь ёсьць нешта асобнае ад Расіі цара ды Керанскага. З пачатку лютаўскае рэволюцыі ажно да рэволюцыі Кастрычнікавае дзеячы Вобласнага Камітэту ў Пецярбурзе і на мясцох заядла змагаліся з „панскімі агентамі", як яны да гэтага празывалі са слоў Каранкевіча, Палонскага, Бялынецкага-Бірулі ды іншых усіх беларускіх дзеячоў. Тым ня меней усё гэта забылася к восені 1917 г., і шчырыя прыхільнікі непадзельнасьці Расіі згаварыліся з Вялікаю Беларускаю Радаю і Цэнтральнаю Вайсковаю Радаю ды сумесна склікалі ў сьнежні месяцы Ўсебеларускі зьезд. Болей таго, на самым зьезьдзе яны, прыехаўшы бараніць Беларусь ад полонофілаў, „якія рашылі выкарыстаць момант, каб абвясьціць незалежную Беларускую Рэспубліку, а ў выпадку патрэбы заключыць вунію з Польшчаю, ці траякі паўднёва-славянскі саюз з Украіны,
