тамі, каб са сваім дэмократызмам не здавацца народнай волі, волі сялян ды рабочых. Выходзячы з гэтага, „урадавая" інтэлігенцыя з усімі ўстановамі Бел. Нар. Рэспублікі перабралася тады ў Коўну, каб адтуль „правіць і валадаць". І ў марах гэтае прагнасьці забывала, што з гэтага часу пачыналася яе трагедыя эмігранцкага жыцьця.
„Братняя Літва" прытуліла ў сябе выгнаньнікаў, дала ім сякую-такую падмогу, каб перажыць цяжкі час. Вышла, што гэты час цёгся нядоўга.
Якраз лёс пасьпяшыў яшчэ раз абнадзеіць дэмократаў-інтэлігентаў,— на гэты раз ужо праз польскую авантуру. Паход Пілсудзкага і захапленьне ім Заходняе Беларусі адчыніў новыя небасхілы для беларускіх народных рэспубліканцаў. Іх погляды павярнуліся да Варшавы. Грошы на Вайсковую раду, на газэту ды інш. цягнулі іх туды магнэсам. „Гісторыя,—думалі яны,—працуе для нас. Мы павінны абараніць Беларусь". Ад каго, думаеце, бараніць? Вядома, ад бальшавікоў, ад тых, з кім ішла лепшая частка інтэлігенцыі, у чый бок прагліва глядзелі змучаныя польскаю нядоляю беларускія працоўныя гушчы.
„Беларускае войска,—пісаў офіцыёз Рады,—організуецца для барацьбы з Маскоўскім бальшавізмам, які, прыкрываючыся чырвоным, павабным для працоўнага народу, сьцягам, хоча панаваць над нашай зямлёю, як панавалі раней Маскоўскія цары"[1].
Але другі раз ізноў абарона беларускага працаўніка адбылася праз яго самога з дапамогаю свае працоўнае інтэлігенцыі рабочых ды сялян братніх савецкіх рэспублік. Польская окупацыя была зьмецена, а на яе месца была адноўлена Беларуская Савецкая Рэспубліка. Гэта была другая навука беларускай буржуазнай інтэлігенцыі.
І яна не магла не зрабіць належнага ўражаньня ў беларускім эмігранцкім лягеры. Уражаньне атрымалася досі моцнае, ажно правіца падзялілася на часткі. З гэтых частак адна нашла выгадным застацца ў Савецкай Беларусі, зрабіўшыся ўнутранымі эмігрантамі, другая, больш упартая,—абгрунтавалася ў Літве, заключыўшы з яе ўладаю саюз 12 лістапада 1920 г. Трэцяя-ж, якую складалі самыя махратыя авантурнікі, паспрабавала выкарыстаць акцыю Балаховіча і Савінкава. Яны таксама паднялі былі ў тым жа годзе восеньню з ускоснаю дапамогаю ковенцаў Слуцкае паўстаньне. Шэраг гэтых акцый у лягеры беларускае інтэлігенцкае эміграцыі склаў падрахунак мядовага тэрміну іх антысавецкай беларускай апініі.
З 1921 году пачаўся новы тэрмін ападу хваль, перагляду мэтодаў працы і некаторага прытупленьня варожасьці да Саветаў.
Рыскае замірэньне, якое прабавала выкарыстаць так званае правіцельства Бел. Нар. Рэспублікі (прысутнічаў у Рызе старшыня ўраду
- ↑ "Беларусь" № 31 за 26/ХІ 1919 г.; перадавіца.
