Таварышы- брацьця! Калі наша родзіна - маць
У змаганьні з нядоляй патраціць апошнія сілы,—
Ці хваце нам духу ў час гэты жыцьцё ёй аддаць,
Бяз скаргі легчы ў магілы?
(***}
|}
Гэта пытаньне аднак ужо не астаецца без адказу, бо кожны з працаўнікоў верыць у сваю ідэю і дзеля гэтага пэўны, што дойдзе свае мэты. Т. Чэрнышэвіч у вершы "Пагудка“ дае такі адказ на песьню Богдановіча:
Гэй, за шчасьце? гэй за долю! |
Так, запраўды, цяжкае становішча беларускага народу і сумны, проста безнадзейна - жаласьлівы тон яго песьні. Гістарычная нядоля, цямнота, сярод якой, як кажа Якуб Колас,
"Я мужычы сынок, |
і чужацкае панаваньне над бедным бяздольным народам - гэта прычыны, дзеля якіх так цяжка ідзе адраджэньне Беларусі. Чужацкае панаваньне на Беларусі і вечныя войны на яе загонах зрабілі тое, што гаспадар Беларусі - яе народ стаў у ролі найміта.
Ціхага, спакойнага беларуса, ніколі ня хацеўшага ні вайны ні спору; аднак-жа гэткае ненармальнае становішча баліць і ён, ня могучы на большае, спакойна, вуснамі Янкі Купалы, пяе гэткую песьню гэным людзям "Чужым":
Мы вас прынялі хлебам і соляй, |