Дзед гаварыў гучна і ўсё азіраўся, відавочна жадаючы, каб як мага больш людзей чулі яго.
— Што-ж, вы даўно гэтак верыце? — спытаў яго Нехлюдаў.
— Я? Даўно ўжо. Ужо яны мяне дваццаць трэці год гоняць.
— Як гоняць?
— Як хрыста гналі, гэтак і мяне гоняць. Хапаюць ды па судах, па папах — па кніжніках, па фарысеях і водзяць; у вар‘яцкі дом саджалі. Але мне нічога зрабіць нельга, бо я вольны. „Як, — кажуць, — цябе завуць?“ Думаюць, я званне якое вазьму на сябе. Але я не бяру ніякага. Я ўсяго выракся: няма ў мяне ні імя, ні месца, ні бацькаўшчыны, — нічога няма. Я сам сабе. Завуць як? Чалавекам. „А гадоў колькі?“ — Я кажу, не лічу, ды і палічыць нельга, таму што я заўсёды быў, заўсёды і буду. — „Хто твае, — кажуць, — бацька, матка?“ — Няма, кажу, у мяне ні бацькі, ні маткі, акрамя бога і зямлі. Бог — бацька, зямля — маці. — „А цара, — кажуць, — прызнаеш?“ — Чаму-ж не прызнаваць? Ён сабе цар, а я сабе цар. — „Ну, — кажуць, — з табой гутарыць“. — Я кажу: я і не прашу цябе са мной гутарыць. Так і мучаць.
— А куды-ж вы ідзеце цяпер? — спытаў Нехлюдаў.
— А куды бог прывядзе. Працую, а няма работы — прашу, — скончыў дзед, заўважыўшы, што паром падыходзіць да таго берагу, і пераможна аглянуўся на ўсіх сваіх слухачоў.
Паром прыстаў да другога берагу. Нехлюдаў дастаў кашалёк і прапанаваў дзеду грошай. Дзед адмовіўся.
— Я гэтага не бяру. Хлеб бяру, — сказаў ён.
— Ну, „прощай“.
— Няма чаго „прощать“. Ты мяне не пакрыўдзіў. Ды і пакрыўдзіць мяне нельга, — сказаў дзед і пачаў на плячо надзяваць знятую торбу. Тым часам перакладныя калёсы выкацілі і запрэглі коней.
— І ахвота вам, пане, разгаварваць, — сказаў возчык Нехлюдаву, калі ён, даўшы на чай магутным паромшчыкам, узлез на калёсы. — Так, валацужка недарэчны.
