рыстацца «штукай» жыцця: ён памёр ва ўзросце сарака двух год.
Я падрабязна расказаў бацьку пра маё наведванне Засекіных. Ён напоўуважліва, напоўрассеяна слухаў мяне, седзячы на лаўцы і рысуючы канцом хлысціка на пяску. Ён зрэдку пасмейваўся, неяк светла і забаўна паглядваў на мяне — і падбіваў мяне кароткімі пытаннямі і пярэчаннямі. Я першы час не асмельваўся нават выгаварыць імя Зінаіды, але не ўтрымаўся і пачаў расхвальваць яе. Бацька ўсё прадаўжаў пасмейвацца. Пасля ён задумаўся, пацягнуўся і ўстаў.
Я успомніў, што, выходзячы з дому, ён загадаў асядлаць сабе каня. Ён быў выдатны коннік — і ўмеў, значна раней п. Рэры, уціхамірваць самых дзікіх коней.
— Я з табой паеду, тата? — запытаўся я ў яго.
— Не, — адказаў ён, і твар яго набыў звычайны, абыякава-ласкавы выраз. — Ідзі адзін, калі хочаш; а фурману скажы, што я не паеду.
Ён павярнуўся да мяне спіною і хутка пайшоў. Я сачыў за ім вачыма — ён знік за варотамі. Бачыў я, як яго капялюш рухаўся ўздоўж плоту: ён зайшоў да Засекіных.
Ён застаўся ў іх не больш гадзіны, але адразу-ж накіраваўся ў горад і вярнуўся дадому толькі пад вечар.
Пасля абеду я сам пайшоў да Засекіных. У гасцінай я застаў адну старую княгіню. Убачыўшы мяне, яна паскрэбла сабе ў галаве пад чапцом канцом прутка і раптам запыталася ў мяне, ці магу я перапісаць ёй адну просьбу.
— З прыемнасцю, — адказваў я, і прысеў на кончык крэсла.
— Толькі глядзіце, вялікія літары стаўце, — сказала княгіня, падаючы мне змазаны ліст, — ды можа сёння вы гэта зробіце?
— Сёння-ж перапішу.
Дзверы з сўседняга пакоя ледзь прыадчыніліся — і ў адтуліне паказаўся твар Зінаіды — бледны, задуменны, з неахайна адкінутымі назад валасамі: яна паглядзела на мяне вялікімі халоднымі вачыма і ціха зачыніла дзверы.
— Зіна, — а Зіна! — прагаварыла старая. Зінаіда не адазвалася. Я забраў з сабою просьбу старой і цэлы вечар прасядзеў над ёю.
IX.
Мая «страсць» пачалася з таго дня. — Я, памятаецца, адчуў тады нешта падобнае да таго, што павінен адчуць чалавек, які паступіў на службу: я перастаў ужо быць
