— І нават скажу вам у каго. У каваля.
— Вось як! — усклікнуў сержант, утаропіўшыся на Джо.
— Вось як, Піп! — сказаў Джо, утаропіўшыся на мяне.
— Гэта былі розныя рэшткі, крыху гарэлкі і пірог.
— Ці не заўважылі вы, шаноўны, прапажы ў вас чаго-небудзь з ежы, напрыклад, пірага? — запытаўся сержант, звяртаючыся да Джо.
— Мая жонка заўважыла якраз у тую хвіліну, калі вы ўвайшлі. Памятаеш, Піп?
— Дык гэта вы каваль? — сказаў мой катаржнік, панура паглядзеўшы на Джо і нават не зірнуўшы на мяне. — У такім выпадку мне вельмі шкада, але я павінен вам сказаць, што я з‘еў ваш пірог.
— На здароўе. Мне пірага не шкода. Мы не ведаем, што вы там зрабілі, але, вядома, мы не хацелі-б, каб вы памерлі за гэта з голаду. Хіба не так, Піп?
У горле арыштанта зноў штосьці захрыпела, як у той раз на балоце, і ён павярнуўся да нас спіною. Лодка вярнулася, канвой быў напагатове. Мы праводзілі яго да прыстані і бачылі, як ён сеў у лодку, на якой грэблі такія самыя катаржнікі, як і ён сам. Ніхто, убачыўшы яго, не выявіў ні здзіўлення, ні радасці, ні смутку, ніхто не загаварыў з ім, толькі рулявы скамандаваў, як сабакам: «На ваду!» — і вёслы апусціліся. Пры святле факелаў мы маглі разгледзець чорнае судно, якое стаяла за некалькі сажняў ад багністага берагу. Абабітая жалезам, прымацава=ная да якараў масіўнымі іржавымі ланцугамі, гэтая плывучая турма здавалася майму дзіцячаму ўяўленню гэтакай-жа закутай, жалкай і няшчаснай, як і самі арыштанты. Мы бачылі, як лодка прычаліла: арыштанта прынялі на судно, і ён знік. Потым абгарэлыя канцы факелаў былі кінуты ў ваду, зашыпелі і згаслі, як быццам усё было скончана і з імі.
34
