народная жывець вельмі бедна.
Жыды перахавалі да нашага часу сваю ўласную ўнyтpaнyю організацыю ў відзе рэлігійнае грамады - кагалу. Хаця расейскі закон не прызнаваў яго афіцыяльна, але толераваў, ды дазваляў навет зьбіраць для патрэб кагалу спэцыяльныя падаткі з жыдоў, г. зв. сьвечны і каробачны падатак. Кагал выбіраў сам сваіх духоўных асоб. Адным словам, у часы самага цяжкога прыціску старога расейскага ўраду, жыды мелі пэўнае самаўрадаваньне, мелі свае школы; ўсё гэта дазволіла ім моцна згуртавацца і зрабіць вялікую культурную працу сярод сваіх масаў. Haaгyл - жыды ў наш час з'яўляюцца найляпей арганізаваным грамадзкімі элемэнтам у Беларусі.
Найбольш жыдоў жывець у Горадзеншчыне і Меншчыне ды ў Палёсьсі (16 - 17% усяго насяленьня). Найменш іх жыве ў Смаленшчыне, якая ўжо лічылася "праўдзіваю Расеяю" і ляжала на ўсход ад "черты оседлости".
Палякі. Да палякоў, жывучых у Беларусі, належаць: частка шляхты, буйных земляўласнікаў і іхняе дворнае адміністрацыі, частка інтэлігенцыі і частка мящчанства некаторых местаў, як прыкл. Вільні. Перабраліся яны да нас з Польшчы найбольш пасьля Люблінскае Уніі; частка-ж палякоў складаецца з выракшыхся свае мовы беларусаў. Польскія вучоныя, каб апраўдаць дзеяньні польскіх імпэрыялістычных палітыкаў, залічаюць часта палякамі ўсіх беларусаў каталіцкае веры, спадзяючыся на тое, што яны хутка сполёнізуюцца. Ў гэтым аднак ёсьць саўсім сьвядомы фалш. У наш час 3 міліёны беларусаў - каталікоў, хаця шмат хто з іх і ўмее па польску, ўжываюць звычайна беларускае мовы, беларускіх звычаяў, і павінны лічыцца жывою часткаю Беларускага народу; разьвіваючыся сярод іх нацыянальны рух робіць дарэмнымі ўсе надзеі на іх полёнізацыю.
Па перапісу 1897 г., які рабіўся досіць безстаронна*), палякоў у Беларусі налічана каля 4%. Найбольш палякоў у Віленшчыне і Горадзеншчыне; ў Магілёўшчыне іх ужо вельмі мала, а у Смаленшчыне- саўсім блізка няма.
Маскоўцы сяліліся ў Беларусі за часоў маскоўскага панаваньня. Маскоўскі ўрад, хочучы як наймацней зьвязаць Беларусь з Маскоўшчынаю прысылаў сюды сваіх ураднікаў, духоўнікоў, раздаваў маемасьці маскоўскім вяльможам і перасяляў навет маскоўскіх сялян на беларускую зямлю. Найбалей такога насыльнага элемэнту ў усходняй Беларусі, асабліва ў Смаленшчыне.
Апрача таго ў Беларусі шмат жыве маскоўцаў — старавераў, якія перабраліся сюды з Маскоўшчыны найбольш у XVII і XVIII вякох, уцякаючы ад тамашняга рэлігійнага прыціску свае бацькаўшчыны.
Найбольш старавераў жывець у двох гнёздах: адно каля Навазыбкава, другое каля Дзьвінску. Ў суседніх з гэтымі местамі паветах лік старавераў хістаецца каля 10 - 15%і даходзіць часамі аж да 20% усяго насяленьня. Найбольш іх ёсьць у Брацлаўскім, Дзісьненскім і Дзьвінскім паветах на поўначы, ды Навазыбкаўскім, Суражскім і Гомельскім пав. на паўдні. Навазыбкаўскія стараверы жывуць найбольш вялікімі мястэчкамі - пасадамі, якіх шмат ёсьць у лесастэпе. Жывуць стараверы ў меншым ліку і ў іншых краінах Беларусі.
Стараверы - маскоўцы **) і па быту, і па нацыянальнаму характару вельмі рэзка аддзяляюцца ад беларусаў, прадстаўляюць з сябе чысты маскоўскі тып і блізка што ня зьмешаваюцца з акружаючым беларускім насяленьнем. Займаюцца
