Море. У „Слове" ... „вьются голоси чрезъ море до Кіева" (30 стар.). Мора зам. возера ці ракі ўжываецца ў песьнях:
|
Ой як по морю, ды по Дунаю (р. 111) і інш. |
Оксамиты („Сл." — 8 стар.). — Аксаміт — бархат. "Аксамітка — гoловной венчальный убор невесты, сделанный из полотна в роде кокошника, на который наклеивают разные цветы, блёстки вместо венчальных цветов. „Аксамітку пашылі, а яе і няма". (Віц. кр. сл. М. Касьпяровіча).
„Опутоша в путины железны" („Сл." 16 стар.). Параўн. „пута", (спутаць каня).
„По лозію ползоша"... („Сл." 30 стар.). Калі прыняць чытаньне „полозію", дык параўн., „полаз", „палазок".
Свычай („Сл." 12 стар.). Параўн. „прызвычаіцца, звычай, звычайна". Такога звычаю (ў сэнсе „обыкновения“) у нас няма"; „такі яго звычай, „за звычай взяв со всякім заводзіцца" (Слоўнік Насовіча).
Смага. У „Слове" — „смагу мычючы" (14 стар.). Смага — слова, пашыранае ў белар. літаратурнай мове і ў народнай слоўнасьці: „Губы смагаю пакрылісь, пачарнелі ад смагі, дай вады смагу прагнаць" (слоўнік Насовіча). Параўн. „смажыць" — у сэнсе рас. „жарить".
„Сулица“ („Кое ваши златыи шеломы и сулицы ляцкіи и щиты" „Сл." 22 стар.) ужывалася ў ХІІІ-м стагодзьдзі на Беларусі, як відаць з наступнага выразу:..." или нѣмечкый гость битися в Руси межи собою меци или сулицами... правятся сами посвоему суду". (Сьпіскі Смаленскай умовы з немцамі 1229 году, т. зв. „Смаленскай тарговай праўды". — В. Ластоўскі. „Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі", 1926, стар. 71).
Труд, трудны... „вино съ трудомь смѣшено" („Сл." 16 стар.) „не трудною крилцю“ („Сл“. 26 стар.).
У слоўніку Насовіча трудны апроч звычайнага значэньня мае яшчэ наступнае: „скучный, досадный, несносный" — "Трудный ты чалавек, табе нічым ня ўладзіш". У слоўніку Зызанія: „труд" — у сэнсе праца. (Крывіч 1924 г., № 2(8), стар. 63).
Туга. У „Слове": „въстона Кіевъ тугою" (14 стар.), „туга умъ полонила" (16), „древо съ угою къ земли прѣклонилось" (30) і інш.
У песьнях:
|
Ни задавай серцу туги |
„Упуди жирна времена“ („Сл." 14 стар.) — „упудзіць распугать, обратить в бегство“ — слоўн. І. Насовіча; „упуд" — Віц. кр. сл. М. Касьпяровіча.
Чи („Сл." 6 стар.) у сэнсе ці (рас. „ли").
