Праз некалькі мінут рынак апусцеў. Перапалоханыя сяляне пусціліся, хто куды. Афіцэры нічога не маглі зрабіць. Іманус забіў двух або трох уцекачоў, але гэта не дапамагло. Навакол чулася адно: «Ратуйся, хто можа!» І ўся гэтая армія высыпала па завулках гарадка ў адкрытае поле з хуткасцю хмары, падхопленай ураганам.
Маркіз дэ-Лантэнак быў сведкай гэтай панікі. Уласнымі рукамі закляпаўшы гармату, ён пайшоў апошнім, пайшоў спакойным, мерным крокам, кажучы: «Так, з сялянамі нічога не зробіш. Нам патрэбны англічане».
У ДРУГІ РАЗ
Перамога была поўная.
Говэн павярнуўся да салдат батальёна «Чырвонай Шапкі» і сказаў:
— Вас толькі дванаццаць, але вы варты тысяч.
Пахвала начальніка ў той час была тое самае, што атрыманне ордэна.
Атрад Гешана, адпраўлены Говэнам наўздагон за ўцекачамі, прывёў многа палонных. Запалілі факелы і пачалі абшукваць горад.
Усе, хто не паспеў ўцячы, здаліся. Галоўную вуліцу асвятлілі каганцамі; яна ўся была ўсеяна забітымі і раненымі. Кожны бой звычайна канчаецца дробнымі сутычкамі: некалькі паасобных гурткоў самых смялейшых яшчэ супраціўляліся; іх абкружылі, і яны палажылі зброю.
У шалёнай сумятні агульнага ўцякання Говэн заўважыў аднаго геройскага вандэйца: спрытны і дужы, гэты чалавек біўся, засланяючы ўцяканне таварышоў, але сам не думаў уцякаць. Ён дасканала арудваў сваім карабінам, то страляў з яго, то адбіваўся пры-
