З якой злоснай радасцю скажа гэты выхадзец з таго свету:
«Дзякую вам, дурні! Вось я зноў жывы».
З якой лютасцю возьмецца ён зноў за сваю подлую справу! З якім захапленнем, няўмольны і радасны, ён зноў апусціцца ў балота нянавісці і бязлітаснай помсты! І зноў запалаюць дамы і вёскі, зноў пачнецца забойства палонных, дабіванне раненых, расстрэлы жанчын.
Ды і апрача ўсіх іншых меркаванняў, ці не перавялічыў ён, Говэн, значэння вялікадушнага ўчынку, які так уразіў яго?
Так, праўда, трое дзяцей гінулі; Лантэнак іх выратаваў.
Але-ж ці не сам Лантэнак хацеў іх загубіць?
Хто кінуў іх у полымя? Хто паставіў іхнія калыскі ў пакой, які прызначаны быў згарэць?
Іманус.
А хто такі быў Іманус?
Падначалены і правая рука Лантэнака.
На каго-ж падае адказнасць за падпал?
На начальніка.
Значыцца, падпальшчык і забойца — усё ён-жа, Лантэнак.
Што-ж ён зрабіў такога незвычайнага? Не прывёў у выкананне свой злачынны замысел, не скончыў пачатае, і толькі.
Задумаўшы і падрыхтаваўшы злачынства, ён у апошні момант адмовіўся ад яго. Ён жахнуўся сябе самога. Лямант мацеры разварушыў у ім даўно забытае пачуццё чалавечага жалю, якое жыве ў кожным сэрцы, нават самым закаранелым. Гэты лямант прымусіў яго вярнуцца назад. З цемры, дзе ён збіраўся знікнуць, ён зноў вышаў на святло. Стварыўшы злачын-
