— Ці вядома вам дэкрэт Канвента?
— Той, што ляжыць у вас на стале? Так, вядомы.
— Што можаце вы сказаць наконт гэтага дэкрэту?
— Што я засведчыў яго сваім подпісам, загадаў строга выконваць усё, што ў ім пастанаўляецца, і сам склаў тую прыпіску ўнізе, пад якой стаіць маё імя.
— Выберыце сабе абаронцу.
— Я буду сам абараняць сябе.
— Кажыце.
Да Сімурдэна вярнулася ўсё яго самаўладанне, але ў гэтым самаўладанні больш адчувалася мёртвая непахіснасць скалы, чым спакойства жывога чалавека.
Говэн маўчаў, як быццам збіраючы свае думкі.
— Што можаце вы сказаць у сваю абарону? — спытаў яго Сімурдэн.
Говэн падняў галаву і, ні на каго не гледзячы, пачаў гаварыць:
— Вось што. Заняты адным бокам пытання, я не дагледзеў другі бок. Вялікадушны ўчынак, сведкай якога я быў, засланіў ад мяне бязлікія злачынствы. Стары… выратаваныя ім дзеці… усё гэта стала паміж мной і маім абавязкам. Я забыўся на спаленыя вёскі, здратаваныя палі, забітых палонных, дабітых раненых, расстраляных жанчын; я забыўся, што Францыю прадалі англічанам, і вызваліў забойцу бацькаўшчыны. Я вінаваты. Можа здацца, што гэтыя словы я кажу супроць сябе. Гэта няверна: я кажу за сябе. Калі вінаваты прызнае сваю віну, ён выратоўвае адзінае, што варта ратаваць, — сваю чэсць.
— Гэта ўсё, што вы можаце сказаць у сваю абарону? — спытаў Сімурдэн.
— Я магу толькі дадаць, што я, як начальнік, быў абавязаны паказваць прыклад, што і вы, у сваючаргу, павінны даць прыклад, як суддзі.
