Якія-б думкі ні выказваліся адносна катастрофы, яны не маглі яе папярэдзіць, павялічыць цяжкасць або палегчыць. Стала вядома, што фірма ліквідуе свае справы з найбольшай выгадай для ўсіх, а містэр Домбі добраахвотна адмаўляецца ад усёй сваёй маёмасці і ні ў каго не просіць спагадлівасці.
Клеркі рассеяліся ва ўсе бакі пасля маленькага абеду, наладжанага ў знак спачування, які ажыўляўся вясёлымі песнямі і быў надта ўдачным. Адны прыстроіліся за граніцай, іншыя знайшлі службу на радзіме, некаторыя, раптам успомніўшы аб горача любімых сваяках, што жывуць у вёсцы, накіраваліся да іх, а сёй-той змяшчаў аб'явы ў газеце.
Містэр Морфін, халасцяк з карымі вачыма, з валасамі і бакенбардамі, кранёнымі сівізной, быў, бадай, адзіным чалавекам, блізкім фірме, — вядома, за выключэннем яе галавы, — які шчыра і глыбока сумаваў з прычыны няшчасця, якое на яе навалілася. Ён працаваў ад раніцы да ночы, каб разблытаць усё, што здавалася няясным, або складаным у справаздачах аб аперацыях фірмы; заўсёды быў на месцы, калі патрэбна было што-небудзь растлумачыць; іншы раз заседжваўся ў ранейшым сваім пакоі да позняй ночы, каб вызваліць містэра Домбі ад неабходнасці даваць асабіста пакутлівыя тлумачэнні, пасля ішоў дадому, у Іслінгтон, і, перш чым легчы спаць, супакойваў сваю душу безнадзейна-тужлівымі гукамі віяланчэлі.
Аднойчы вечарам ён пацяшаўся пры дапамозе гэтага меладычнага бурчлівага інструмента, калі яго кватэрная гаспадыня далажыла яму, што прышла нейкая лэдзі.
— Яна ў трауры, — сказала гаспадыня.
Віяланчэль умомант змоўкла, а музыкант, з найвялікшай далікатнасцю і клопатамі, паклаў яе на канапу, даў знак, каб упусцілі лэдзі. Пасля ён паспяшаўся выйсці з пакоя і на пляцоўцы лесвіцы сустрэў Херыет Каркер.
— Вы адна! — усклікнуў ён. — А Джон быў тут сёння раніцой! Што-небудзь здарылася, дарагая мая?
Ён падаў ёй крэсла і сам сеў насупраць, а віяланчэль была змешчана паміж імі на канапе.
— Не здзіўляйцеся з таго, што я прышла адна і Джон не папярэдзіў вас аб маім прыходзе. Вы мне паверыце, калі я растлумачу, чаму я прышла, — сказала Херыет. — Расказаць вам аб гэтым цяпер?
— Гэта было-б лепш за ўсё.
— Цяпер вы не працавалі?
Ён паказаў на віяланчэль і сказаў:
— Я працаваў цэлы дзень. Вось сведка. Ёй я давяраў усе мае клопаты. Добра, калі-б, апрача маіх уласных клопатаў, мне не было больш чаго давяраць.
— Фірма пацярпела банкроцтва? — вельмі сур'ёзна запыталася Херыет.
