Старонка:Дружчыц Беларускія месты.pdf/15

Гэта старонка была вычытаная

М. В. Доўнар-Запольскі дае характарыстыку места, якое атрымала майдэборскае права.

Галоўнаю асаблівасьцю места на нямецкім праве было тое, што яно парывала сувязь з воласьцю і значна розьнілася ў фінансавых адносінах. У вадносінах мест да скарбу М. В. Доўнар-Запольскі падзяляе месты па нямецкім праве на дзьве групы. Першая—гэта месты, якія па тэрмінолёгіі М. Доўнар-Запольскага атрымалі вялікія прывілеі на майдэборгію. З іх у скарб ішлі чынш, капшчызна і некаторыя падаткі прамысловага характару. Апроч таго, некаторыя з такіх мест уносілі ў скарб пэўную суму грашыма, як плату за майдэборгію. Другая група мест з малымі прывілеямі: апроч чыншу і некаторых прамысловых падаткаў, яны яшчэ даюць стацыі. Узорам такіх мест гэтага тыпу служаць мястэчкі па так званым хэлмскім праве. „Самы тэрмін хэлмскага права"— па словах Доўнар-Запольскага—рэдка сустракаецца ў актах; ня гледзячы на гэта, утвораныя ім узоры мелі значнае пашырэньне, і можна з упэўненасьцю сказаць, што ўсе малыя прывілеі на майдэборскае права пабудаваны па тым тыпе, які акты завуць правам хэлмскім". Далей, па думцы М. В. Доўнар-Запольскага, тая агульная схэма праў і павіннасьцяй мястэчак, якая была апрацавана пры Жыгімонт-Аўгусьце і ўнесена ў валочную ўставу склалася пад уплывам узораў хэлмскага права. „Места на хэлмскім праве было пасяленьнем земляробскага характару і з гэтай прычыны яго падаткі і павіннасьці складаліся з тых-жа плат і павіннасьцяй, якімі абавязана было і сельскае пасяленьне, але такое мястэчка ўладала большымі правамі самакіраваньня і большымі крыніцамі грамадзкіх прыбыткаў, чым сельскае войтаўства. Такім чынам, гэта быў сярэдні пераходны тып пасяленьня паміж сялом і местам у цесным значэньні гэтае назвы".

Ужо сам М. В. Доўнар-Запольскі прымушаны быў пасьля характарыстыкі дзьвёх груп мест зрабіць агаворку, што прывілеі па характары надаваных імі праў надзвычайна размаіты, чым падарваў сваё асноўнае палажэньне аб дзьвёх групах мест. Такія групоўкі ўмоўны і не адпавядаюць запраўднасьці, а вывады зьявіліся вынікам аднабаковага падыходу да літоўска-беларускіх мест толькі з боку іх падаткаў і плат у гаспадарскі скарб.

У. І. Пічэта закранае некалькі раз пытаньне аб літоўска-беларускіх местах у сваёй працы: „Аграрная реформа Сигизмунда Августа в Литовско-Русском государстве. Часть І и часть ІІ“. Москва 1917 г.

У. І. Пічэта разглядае перш за ўсё месты ў сувязі з гандлёваю політыкаю літоўска-беларускага ўраду XV і