Але, зарысоўваючы рознастайныя малюнкі працы, пісьменьнік заўсёды дае ім пэўнае ідэёва-эмоцыянальнае асьвятленьне. Папершае, ён выяўляе розную значымасьць працы ў залежнасьці ад соцыяльных умоў. Ва ўмовах соцыяльнага прыгнечаньня праца — цяжкое ліха. Яна ахвяроўвае чалавека на жыцьцё нявольніка, прыкутага да свайго варштату і ў вусны якога поэта ўкладае гэтым вядомы глыбока сумны прыпеў:
|
Шоргай, сабачка, паволі, |
Наадварот, у нашых умовах соцыяльнага вызваленьня праца набывае сваё сапраўднае значэньне: яна творчы акт, яна крыніца радасьці і задавальненьня, і цяпер у поэты ўжо зьяўляецца і іншы зварот да працы; ён у радасным натхненьні зазначае:
|
Красуй, ядрань, ўбірайся, праца, |
Так, праца ў жалобнай вопратцы нядолі і праца, апранутая „у аддзеньні сьветлыя вянчаньня“, — вось тыя соцыяльныя полюсы, якія выяўлены поэтам у разрэзе данай тэмы. Адначасна Гартны высьвятляе моральна-псыхолёгічнае і соцыяльна-псыхолёгічнае значэньне працы. Яна — этычная падстава існаваньня кожнага чалавека, зьвязанага з вытворчай клясай. Беспрацоўны гарбар, „гарбар на вандроўцы“, адчувае сябе лішнім у сьвеце, для яго жыцьцё траціць свой сэнс, сваё конкрэтнае напаўненьне; небарака сумна разважае:
|
І ня тое, што работа |
