КРЫВІЧЫ
Роман
Міхась Зарэцкі
Пролёг
СЬМЕРЦЬ АНДРЭЯ БЕРАЗОЎСКАГА
17 жніўня 192… году ў невялічкім, па-мяшчанску прытульным дамку на Пярэсьпе памёр галоўны герой гэтага роману Андрэй Іванавіч Беразоўскі.
Гэта была спакойная ціхая сьмерць, якая зьявілася законным і зусім спадзяваным канцом маруднага — на працягу цэлага году — згасаньня. Але не ўважаючы на гэта, нямала людзкіх сэрцаў аблілося крывёй, калі па сталіцы разьнеслася вестка аб яго сьмерці.
Астатнія хвіліны нябожчыка былі атулены сьветлай ласкай і цеплатой. У гэты дзень было надзвычайна прыгожае надвор‘е, і доктар дазволіў адчыніць у пакоі хворага вокны, якія выходзілі ў маленькі дзікі садок. Адтуль шырокай патакай лілася ў пакой густая слодыч квяцістага дня, нямотна застылага ў млявым жнівеньскім сонцы. Адтуль ціхенька, спадкрадня ўляцела была кволая павучынка і, нікім не заўважаная, лягла на чало Беразоўскаму першым надлобным вянком.
Пах сьвежых яблыкаў дзівосна сплятаўся з бяздушным пахам лякарства.
У гэты дзень з самага ранку ля хворага неадступна знаходзілася дачка яго Зена і тры блізкія яму чалавекі: Мікола Аржановіч, Сьляпень і Саўка Малахавіч. Яшчэ ўчора ўвечары хворы страшэнна аслаб, і доктар зусім выразна намякнуў на блізкі канец.
Зена ўвесь час з трагічным неўразуменьнем глядзела на бацькаў твар — сухі, нярухомы, з ледзьве прыметным сьледам жыцьця. Яна была хваравіта бледная, вочы ў яе глыбока запалі і пацямнелі — яна выглядала цяпер намнога старэйшай за свае дзевятнаццаць год. Праз цэлы дзень яна амаль-што не сказала ні слова, быццам не заўважала нікога, хто быў каля яе, на ўсіх забылася, аддаўшыся свайму ўпартаму маўкліваму сузіраньню. Часамі да яе падыходзіў Саўка Малахавіч — любы сівенькі дзядок, — абнімаў за плечы і пяшчотна гладзіў яе залацістыя валасы. Потым з раптоўнай хаплівасьцю цалаваў яе ў галаву, недалужна крывіўся, усхліпваў і скоранька адбягаў на сваё месца — каля расчыненага вакна.
