Аржановіч вітаецца і цалуе ёй у руку. Гэта ёй троху не падабаецца. Гэта зусім лішняе, непатрэбнае. Але ён так ласкава і аддана глядзіць ёй у вочы, што можна яму дараваць гэту маленькую няпрыемнасьць.
— Ты зноў плакала, Зена? Ты абяцала мне ўчора, што больш ня будзеш.
Яна замест адказу жаліцца аднатонна-цягучым, як у пакрыўджанага дзіцяці, голасам:
— Чаму цябе доўга так ня было? Я сядзела-сядзела, чакала. На дварэ так няпрытульна, сьцюдзёна—вецер вые, як зьвер... Мне дужа сумна было, здавалася, што ўсе мяне кінулі, што я адна, адна...
Ён нічога ёй не гаворыць, толькі пяшчотна глядзіць на яе і ўсьмі хаецца, лашчыць яе сваймі цёмнымі аксамітнымі вачмі. Пад гэтым поглядам яна адчувае сябе зусім спакойнай і бясьпечнай, быццам ён затуліў яе ад усіх жыцьцёвых нягод, ад усякага няшчасьця. І, у падзяку за гэта, яна робіць яго ўдзельнікам таго інтымнага і таемнага, да чаго яна ўвесь час рыхтавалася і чаму надавала асабліва вялікае значэньне. Яна раптам прымае строгі, амаль-што набожны выраз і шэпча яму:
— Мы пойдзем сёньня да таты. Я яшчэ ні разу ня была там. Я не хацела адна. Мы з табой, Мікола, толькі з табой... больш нікога...
Яна выняла з кішэні ключ і паціху падышла да дзьвярэй бацькавага габінэту. Аржановіч быў каля яе. Яго таксама глыбока працяў урачысты строгі настрой, быццам ён меўся пераступіць цераз парог нейкага таемна-сьвятога месца.
Зена спынілася каля дзьвярэй і як раней, шэптам сказала яму:
— Мне часта здаецца, што тата сядзіць тут... як звычайна... як тады... Я выразна чую, як ён кашляе... Мне зусім нястрашна... я люблю гэта... Я наўмысьля падманьваю сябе і некалькі хвілін думаю, што ўсё так, як і тады, што нічога зусім ня было... Ты разумееш, Мікола?
І яна ўпарта глядзела на яго шырокімі вачмі, у якіх разам з шчырай, яшчэ зусім дзіцячай наіўнасьцю, цямнела нейкая жорсткая фанатычная сіла.
Аржановіч маўчаў. Яму здавалася, што цяпер кожнае слова, якое-б ён ні сказаў, няпрыемна парушыць яе напружна-сконцэнтраваны настрой.
Зена адамкнула дзьверы, і яны ўвайшлі ў габінэт Беразоўскага. Бледна-сіняе сьвятло настольнае лямпы рэдкай патакай разьлілося па гэтаму ціхаму халоднаму пакою. Па куткох прытаіўся дрыготны напуджаны змрок.
Тут усё было так, быццам толькі-што вышаў адсюль чалавек, пакінуўшы на стале няскончаную работу, пакінуўшы на ўсім адзнаку сьвежага, прасякнутага жыцьцёвым рухам, бязладзьдзя. На стале ляжалі груды кніг і паперы—большасьць кніг былі разгорнутыя, а на аркушох паперы відаць былі зробленыя пасьпешнай рукой запісы і нататкі. Крэсла было наўскось адсунута ад стала (так адсунуў яго сам Беразоўскі, як апошні
