пісаны ў лацінскай мове, якую, зрэшта, рэдка хто разумеў. Збліжэньне Літвы і Польшчы выклікала сярод палякаў жаданьне мець статуты ў зразумелай мове. Дзеля таго, што пісьменнасьці польскай не было, то пераклады з лацінскага робяць на мову крыўскую, мову, якая была ў дзяржаўным ужытку у в. кн. Літоўскім. Гэты пераклад Вартскага статуту, як слушна лічыць чэскі вучоны Ірэчак („Svod zakonov slovanskych“ 1880, р. ІХ, 69), зроблены быў не для Літвы, а для Кароны.
Прыклады мовы:
„Головныи паны земль нашихъ на великыхъ соймѣхъ… сѣдаютъ отъ насъ на судѣхъ, предъ которымижъ то паны жалобы великыи дѣдичныи бывали жаловани, а ихъ сказаніе бывало правдиво, какъ бы предъ нашею обличьностью то ся дѣяло“…
„…Мы уставляемъ, который члонкы имѣють судить старосты: напервѣй судить о усилство женское, другое о розбои на добровольнои дорозѣ, третее о пожогу, четвертое о кгвалты домовыи; а въ иньшихъ жалобѣхъ не имають судить“.
СТАТУТ В. КН. ЯГАЙЛЫ 1423 ГОДУ. У некатарых часьцях надрукаваны ў „Актахъ Зап. Россіи“ І, № 27.
Гэты статут па свайму характару мала чым рожніцца ад Вісьліцкага статуту (гл. ніжэй, пад 1438 годам). Дахаваўся ён у вельмі няпоўных сьпісках. Двадцать першых артыкулаў датычаць сямейнага і спадковага права і зьяўляюцца дапаўненьнем а часьцю пацьверджаньнем права, выданага кар. польскім Казімірам III. Стыль і мова немаль тая самая, што і ў Казіміраўскім, або Вісьліцкім статуце 1347 г.
Арыгінал знаходзіўся ў рукапісным зборніку, які пераховываўся да 1827 году ў Супрасльскім манастыры. З гэтага зборніка Даніловіч выдаў „Latopisiec Litwy“ (у Вільні, 1827 г.).
Апрацаваны статут стараньнем „Ванька Кирдеевича зъ Квасилова“, каштэляна холмскага.
„Ванько Кирдеевичъ, панъ земли холмской дворенинъ а рицеръ удатныи, изъ рады пана короля Володислава“… „…о то былъ сталъ абы тыто книги правъ польскихъ изъ латины были въ часку ричь и въ тыхто сторонахъ на дальней земли рускіи выложены; онъ о тыи то книги праведныи статочне стоялъ, абы ему могли изъ чески изъ датины выложены быть, не бо латины чести невмевше, але литеру руску добре чтяше“.
З прадмовы відаць, што быў ня толькі лацінскі арыгінал, але і чэскі пераклад гэтага статуту, зроблены для пана Кірдеевіча, перад перакладам яго на крыўскую мову. Карыстаючыся лацінскім і чэскім тэкстамі, перакладчык лічыў патрэбным сказаць некалькі слоў аб Чэхах:
„… далеко суть отъ себе тыи то земли, Чехи а Русь… суть Чехове люди на западе слонца, на горахъ, а люди довцепны; мало отъ руского языка оттаргнены… а Русь есть люди близки ричи свы языка ческа подъ усходемъ слонцемъ“.
