пісаныя польскай мовай, самі пачынаюць пісаць і друкаваць сьпярша полемічныя, а пазьней нават і літургічныя кнігі. Ад праваслаўных не адставалі уніяты. Дзеля гэтага рэлігійная полеміка, калі яшчэ пісалася і друкавалася ў першай палове XVII ст. паралельна с польскім тэкстам у асобных выданьнях, то ў другой палавіне XVII ст. ужо і праваслаўныя і уніяты ў палеміцы пераходзяць выключна на польскую мову.
Славэтная паправа кніг, якая нарабіла гэтулькі замяшаньня ў Масковіі, так сама адбывалася і ў нас. Фікары Сьвягягорац, мніх віленскага Сьвятадухаўскага манастыра, ўжо ў канцы XVI ст. заклікаў:
„Книги церковныя всѣ и уставы словенскимъ языкомъ друкуйте; сказую бо вамъ тайну великую, яко діяволъ толикую ненависть имаетъ на словенскій язык, же ледво живъ отъ гнѣву… А то для того діаволъ на словенскій языкъ борбу тую маетъ, занеже есть плоднѣйшій одъ всихъ языковъ и Богу любезнѣйшій… Тако да знайте, якъ словенскій языкъ предъ Богомъ честнѣйшій естъ и отъ еллинского и латинского-же се не байкі суть“…
Гледзячы на сьвет с келейнага ваконца Сьвятагорац і яго паплечнікі, Лявон Карповіч і Мелеці Сматрыцкі, заступалі народную мову ў пісьменнасьці штучным конглёмэратам, між іншымі мяркаваньнямі, са значнай дозай наіўнай веры ў тое, што гэтым яны сапраўды дасоляць чорту і дагодзяць Богу. А ў выніку мова нашай пісьменнасьці, якая ў XVI ст. была дайшоўшы немаль поўнага збліжэньня з народнай, пад уплывам новых кірункаў думкі, пачынае прыбіраць што раз больш славянізмаў у арыгінальных творах, пісаных „дзеля лепшага выразуменьня люду паспалітага“, а ў кнігах „папраўленых“ і па некалькі разоў выдаваных перабражацца да непазнаньня. Для прыкладу возьмем кнігу „О сакраментах“ напісаную ў 1637 годзе Сыльвэстрам Косавым, біскупам Мсьціслаўскім, якая друкавалася кожды раз с папраўкамі: ў Кутэйне ў 1637 годзе, (першы раз), у Крэмянцы ў 1638-г., другі раз у Кутэйне ў 1653 годзе, ў Кіяве ў 1653, 1657 і 1668 і ў Чарнегаве ў 1716 г.
Тэкст Кутэйнскага выданьня 1637 г. Вопр. Которая ест форма того сакраменту, албо ли которыя слова совершаютъ тую тайну? |
Тэкст Чарнегаўскага выданьня 1716 г. Вопр. Кая форма, или совершеніе тоя тайны? | |
| Отв. Суть тые слова Христовы над хлѣбомъ: „пріимитѣ и ядитѣ, се есть тѣло мое“. А над виномъ: „Пійте отъ нея вси, си есть кровъ моя“. Тыхъ абовемъ словъ самъ Спаситель нашъ зажылъ, гды на тайной вечери своей хлѣбъ и вино въ правдиво тѣло и въправдивую кровъ перемѣнилъ. Понѣважъ теды тайна тая есть великая, повиненъ такъ священникъ, яко и свѣцкій каждый… | Отв. Совершается тайна сія по словесѣхъ Христовыхъ силою Духа св. реченными: „и сотвори хлѣбъ убо сей честное тѣло Христа твоего, а еже въ чаши сей, честную кровь Христа твоего, преложивъ я Духомъ твоимъ святымъ“. По глаголѣхъ бо сихъ пресуществованіе абіе бываетъ, и премѣняетъ хлѣбъ въ истинное тѣло Христово, а вино въ истинную кровь Христову. Остают точію віды, яже відятся… |
