меньне стаіць у грамадзкай герархіі вышэй ад ягонай „старой веры“. Гэта так сама не разьвітая адповедзь, згодная з вымогамі тых часаў.
„INTERMEDIUM DE SCHYSMATICO ET VNITO CATHOLICO“. Рукапіс 1651 году Пылінскага, з Горадні (ліст 18); пераховуецца ў Петр. Публ. бібл. (Польск. Q. ХІV. 18)
Інтэрмэдзія напісана прозай. Гавораць аб уніі стораж Іван і праваслаўны сялянін (Schismaticus). Перавага, вядома, на старане уніята, але і праваслаўны адпавядае даволі спрытна.
Vnitus. Wielmi tebie lublu, moy miły susiedzie, kak harczyca miod; choczu sztob ieś byw v niebe, hdzie słasno, hdzie choroszo, hdzie mudro, a tak zostań woniatem, bo uoniackaia wiera swietaja, hłubokaia charoszaia.
Schismaticus. Szto howorysz, iak koziol na wodu chledzieczy; ieželi wasza wiera y wysoka y hłuboka, a chren že ieye dosiachnieć; ieželi siaia wiera świetaja, to nam hresznym do nieie się nie prystupić.
Vnitus. Szto siak wyskiapau sia na wieru światuiu[1], zaraz tebie pocznu kiiem tesaty y tak sobiu kak horkoie iabłoko, nia pleci kaszelow, Hawryło durniło: wiera nasza dobra, bo Bohu luba, ludziom spasiennaia…
Пасьля гэтага, стораж уніят пужае Івана пякельным агнём, ад якога збаўляе уніяцкая вера. Падносіць запаленую сьвечку і кажа:
Vnitus. Oś pokosztuy palcem, czy smaczen ohoń.
Schismaticus. Oy, lele! Pro — Boh bolit’, do duszy ž bolit’, budu woniatem, iesli wonia od piekła boronit?
Перажаргаванае „унія“ на „wonia“ „woniat“, паказуе, што ў гэтае слова аўтор укладаў ушчыплівы зьмест у стасунку да уніі, якую пропагаваў толькі для мужыкоў, каторыя здаўна ў „асьвечаных“ станах мелі пагардлівае мяно „смэрды“. „Voniat“, знача той самы даўнейшы „смэрд“, з яго „woniackai“, мужыцкай верай. Гэткі быў істотны стасунак каталіцка-езуіцкіх кругоў да уніі і уніятаў. Дзякуючы такому погляду на унію, прышчаплянаму ў езуіцкіх школах шляхэцкай моладзі, гэта апошняя або пераходзіла ў каталіцтва, або ўцякала ў Січ да казакаў змагацца за „старую веру“.
„КНИГА ГЛАГОЛЕМАЯ кройникъ сирѣчь собраніе отъ многихъ лѣтописецъ, отъ многа мала, от Бытіи о сотвореніи мира, и от прочихъ книгъ Моисеовыхъ, и от Іисуса Наввина, и от судей Іюдейскихъ, и четырехъ царствъ Ассирійскихъ. Тамже о Александрѣ Великом, о Римскихъ; о Еллинскихъ и о Греческихъ благочестивыхъ и правовѣрных царѣхъ, о Россійских и о Литовскихъ господарствахъ. Также и о Полскихъ панствахъ потроце“. Рукапіс ХVІІ ст. Маск. Публ. бібліат. № 2405.
Пасьля агалоўка ідзе тэкст:
- ↑ Праф. Карскі чытае гэта так: „Szto siak nyska pan sia na wieru śmieiau“; у тэксьце дадзена паводле праф. Брукнара.
