(Привилей земли Полоцкой 1511 г., бал. 277).
ЗАДРИЖИТЪ. „Бо хто богобоязный не задрижитъ на такую казнь Божію гледечи“. (Первая часть Нового Завѣта 1570 г., бал. 412).
ЗАЖЫЛЪ. „Тыхъ абовемъ словъ самъ Спаситель нашъ зажылъ, (=ужыў) гды па тайной вечери своей хлѣбъ и вино въ правдивое тѣло и въправдивую кровъ перемѣнилъ". (ХVІІ стагодзьдзе, бал. 500).
ЗАЗДРОСТЬ. „На тоей заздрость (рас.: „зависть“) Жидовскую выкрылъ и яко небо имъ противно есть научилъ“. (Творы мітрапаліта Грыгора Цамблака ХV ст., бал. 148).
ЗАКАЗАНЬЕ. „Также, кгды мужикъ на заказанье (=загад) державцы нашого, або врядника его, на работу не выйдетъ“. (Устава дворовъ 1529 г., бал. 315).
ЗАКАЗНИКИ. „Тежъ, абы державцы дворовъ нашихъ и вси врядники дворные, яко, заказники, (=загадчыкі, чыноўнікі), старцы, тивуны, приставы, сорочники, гуменники, обирали што зъ лѣпшихъ службовъ, вѣрныхъ, которыи бы больше стерегли роботы, пашни и иншихъ нашихъ пожитковъ, нижли лупежства, або отступованья отъ повинныхъ роботъ“. (Устава дворовъ, 1529 г., бал. 316). „Княземъ нашимъ, и паномъ, и наместникомъ, и тивуномъ, и бояромъ и мытникомъ, и всимъ заказникомъ (=чыноўнікам)“. (Ліст бязмытны Лукашу Терашковічу 1488 г., б. 165). „Такожъ вызволяемъ вѣчно тымъ нашимъ листомъ всихъ того мѣста людей отъ судовъ и моцы всихъ воеводъ и пановъ, и старостъ, и судей, и подсудковъ, и нашихъ намѣстниковъ, и ихъ заказцовъ великого князьства нашого“. (Потверженье мѣщаномъ Полоцкимъ на право Майдеборское 1510 г., бал. 272).
ЗАКАЛЫ. „…абысмо маючи здавна въ душахъ нашихъ, якіе закалы (рас.: „пороки“), очистили ихъ“. (Евангеліе учительное ХVII ст., бал. 519).
ЗАКВИТАЛИ. „…заквитали въ цнотахъ, знать во лилияхъ троехъ“. (Хронологія 1581 г., бал. 428).
ЗАКОНЪ. „А въ законѣ ихъ и въ правѣхъ ихъ во всихъ не маемъ ихъ ни въ чомъ рушати“. (Потверженье короля Жыкгимонта на нѣкоторыи члонки або артикулы жидовскіи 1514 г., бал. 281). У старой нашай пісьменнасьці ўжывалі слова „закон“ замест цяперашняга — „рэлігія“, „веравызнаньне“, а слова „права“ для абазначаньня цывільных норм сужывецтва між людзьмі.
ЗАЛОЖУСЯ. „…заложуся, жебы не умѣли на то и слова отказать“. (Уния… 1595 г., бал. 455).
ЗАМКАХЪ. „…въ замкахъ и въ мѣстѣхъ и дворехъ нашихъ“. (Грамата 1539 г., бал. 332). Замест слова „замак“, часьцей ужывалі ў нас слова „горад“ і „грод“ нямецк.: „burg“, лац.: „castellum“, маскоўск.: „кремль“ ў значэньні крэпасьці, і, адначасна, адміністратыўнага цэнтру ўмацаванага сьценамі і валамі. Насялённыя таргова-прамысловыя цэнтры, распаложаныя каля ўмацаваных гарадоў, называлі — „место“, а жыхароў „месьцічы“, „мяшчане“. „…люди непріятеля нашого Московского, пришедши подъ замокъ нашъ Смоленьскъ“… (Грамата аб выступленьні ў паход 1514 г., бал. 282).
ЗАМЫШЛЯТИ. „…а не маетъ нихто такихъ подводъ и роботъ замышляти, олижъ за нашимъ листомъ“. (Устава на волоки, бал. 355).
