ЗАМЯТНЯ. „А в тот часъ была у Смоленску великая замятня (=рэволюція), и много людей посекли, которые спрыяли Витолту, и мор былъ великии на люди“. (Лѣтописецъ, бал. 224).
ЗАНЕДБАНЕ. „…езыка своего славного занедбане, а просто взгарду“. (Первая часть Нового Завѣту, 1570 г., бал. 412).
ЗАПЫТАНЬЕ. „…на запытанье у Семерого Наливайки“. (Запіс вознага Казлоўскага 1597 г., бал. 478).
ЗАРАЗИЛЪ. „…другъ друга заразилъ (=забіў) до смерти“. (Грамата Рыжскіх купцоў Вітабскаму князю Міхайле, 1300 г., бал. 89).
ЗАРЕКНОВАТЬ. „…ино на той другой копе вся копа зволившися заказали и зарекновали (=рашылі, высказаліся), хто вжо на тую трэцюю копу сам особою своею не выйдетъ и за себе не откажет, тотъ тую всю шкоду платити мает“. (Акты о копных судах, Вільня 1891 г., б. 10). Слова „зарэкнаваць“ дагэтуль вядома ў жывой мове „зарэкнавала сабе выйсьці за яго замуж“, зн. дала сабе зарок. „Сьведкі агледзіўшы спашу зарэкнавалі заплаціць яе“… „Ен пасьціць свае зарочныя дні“, г. зн. тыя дні, якія сам палажыў на сябе павіннасьць пасьціць. „Прызарок аддаць гэта на царкву“, зн. абяцаўся, празначыў. „Яму гэта на раду прызарочана“, суджана, празначана. „Як толькі ён радзіўся усе азароклі, яму добрую долю“, прадсказалі, празначылі ў мысьлях ці словах. „Прызарочанага не мінеш.“ „Прызарочанае а не аддадзенае, тое што украдзенае“. „Азарочнага доля не ратуе“. „Верыць ў яго як ў азарочню“. Кождаму свой азарок на раду напісаны. „Малога яго заракнавалі бацькі на ксяндза вучыць“. „Заракнаваў дзед, каб ішлі ўнукі на мукі“.
ЗАРОБЛЕНЬЕ. „…ижъ маетъ быти на кождую волоку фолварковую зоставлено по семи волокъ осѣлыхъ, съ волы и съ клячами, на заробленье пашни“. (Устава на волоки, 1557 г., бал. 359).
ЗАРУКЪ. „Къ тому, жадный державца абы зъ винъ зарукъ, (рас.: „ручательство“) або тежъ переметовъ великихъ не бралъ“. (Устава дворовъ, 1529 г., бал. 314).
ЗАСЛОНОЮ. „Они ойчызнѣ нашой суть обороною, отъ Татаръ поганых и Турковъ заслоною“. (Вѣршѣ на погребъ Петра Конашевича ХVІІ ст., бал. 538).
ЗАСЛУГИ. „…судити жывых и мертвых и отдати кождому водле заслуги его“. (Лѣтописецъ, бал. 200). „…абы тыхъ ябедниковъ винами карано подле ихъ заслуги“. (Привилей мещаномъ Смоленскимъ 1505 г., бал. 257).
ЗАСТѢНКОВЪ. „…а зъ застѣнковъ (=хутароў, сяліб) тая повинность“. (Устава на волоки, 1557 г., бал. 342).
ЗАСѢВОКЪ. „…а не вернетъ ли ся до того часу, тратитъ засѣвокъ и будетъ то все отдано иньшому“. (Устава на волоки, 1557 г., бал. 354). „…а у такового подданаго домовство и засѣвокъ не маетъ быти бранъ, ажъ до святого Яна“. (там-жа, бал. 354).
ЗАТАЕНЫХЪ. „Тыежъ ревизоры и мѣрники маютъ ся довѣдывати, посполу зъ урядомъ, отъ войтовъ и отъ лавниковъ и подданыхъ, о земляхъ и всякихъ кгрунтѣхъ нашихъ затаеныхъ“. (Устава на волоки, 1557 г., бал. 351).
ЗАТРУДНЕНЬЕ. „…великое затрудненье въ скарбѣ дѣется, коли рокъ въ рокъ личбами входитъ“. (Устава на волоки, 1557 г., бал. 350).
ЗАЦНОГО. „…абысте ваши княжацские млсти, зацного (рас.: „превосходного“, „почтенного“) стану княжата, а передънеишихъ вожовъ сынове, всимъ иншимъ съ себе добрыи взоръ а прикладъ давати рачили“.
