Двину волену отъ о устья доверху по водѣ, и по берегу всякому гостю Рыжьскому и Нѣмечькому ходящимъ внизъ и верхъ.
Богъ того не дай, аще кою притца пріиметь, или ладья уразиться.. Руская или Нѣмечькая, вольно ему свой товаръ привезти къ берегу безъ всякой борони. Аще будеть въ пособленіе людій мало будеть а къ тому.. принаймати людій въ помочь: то, что будеть сулилъ: найма, черезъ то.. болѣ не взяти. Таже правда буди Русину въ Ризѣ и на Готьскомъ березѣ, и Нѣмчичю въ Смоленьской волости и въ Полотьской и въ Витебьской.
А си грамота написана бысть.. при Попѣ Иванѣ и при Мастерѣ Фулкинѣ и при Рижьскихъ мужехъ, и при многыхъ купчехъ Рыжьскаго Царства, еже есть тѣхъ печать насёй грамотѣ. А се.. суть сему послуси (сьведкі) Регемботъ, Тетартъ, Адамъ, горожане на Готьскомъ березѣ; Мемеберъ, Вередрикъ, Домомъ изъ Люпка (Любэкі)..; Индрикъ,.. Тонліеръ: таже суть нзъ Южата (Данцыга?) — Кондратъ кривый, Еганъ Кинотъ: ти.. суть изъ Мунстера (Мюнстэра) — Берникъ и Фолкирь, тиже суть изъ Глугли (Грэнінгена?) — Яремъ,.. Брахтъ: тиже суть изъ Дротмины (Дортмунда), — Индрикъ, Чижикъ: тижи изъ Дрямь (Брэмэна?) — Альбряхъ Слукъ, Берняръ Велетерь, Алеберъ судья Рижскій: тоже суть Рижане. Аще который Русинъ или Нѣмчиць противитися всхочеть сей правдѣ, да тотъ противенъ Богу и сей правдѣ.
Усе сем іставікоў пераховываліся ў Рыжскім гарадзкім архіве. Грамата была друкавана многа разоў: „Собр. Гос. грам. и договор.“, т. ІІ, № 1; „Русско-Ливонскіе акты“ (і дадатак № 1); „Витеб. Старина“ Сапунова. І, б. 15; Літаграфаваным спосабам выдана ў Сахарова „Образцы древней писменности“, табл. ХІ і ХІІ (другая рэдакція). Пададзены тут перадрук узяты з „Витеб. Стар.“ Сапунова.
УГОДЧАЯ ГРАМАТА СМАЛЕНСКА З РЫГАЙ, ПАСЛЯ 1230 ГОДУ. Напісана на доўгім кавалку пэргаміну, ўсяго 80 радоў, гранка шырынёй больш пяці вяршкоў, пісана цесна, але даволі прыгожым уставам, немаль такога-ж памеру, як і вышэй разгледжаныя граматы. Пераховывалася ў Рыжскім архіве.
Пры грамаце прывешана пячаць з дзьвёх сярэбраных бляшак: на аднэй — аблічча з абазначаньнем імя, але так нявыразна, што нельга адчытаць ніводнай літары; на другой — такжа выабражэньне сьвятога ў княжай вопратцы і з бакоў яго літары:
| оагі | │ | гаві |
о |
р |
Можна падумать, што гэта скарочанае імя князя, які пацьвярджаў грамату, але, як ведама, ніводзін Смаленскі князь ня меў падобнага імя. У самой грамаце для абазначаньня часу напісаньня яе ёсьць толькі ніжэйпісанае:
„а како будѣть Немьчьскый гъсть Смоленьскѣ. а почнеть ся кто отъ них просити. въ иноую землю. то како то было при моемь отци при Мьстиславѣ. при Романовици и при моемь братѣ при Мьстиславѣ. Онѣмъ ся прашати а мнѣ е по думѣ поущати“.
