кага да яго пісьменніка: «Кінь вечны плач свой аб старонцы!». Ён рабіў гэты заклік у імя таго, што зноў абудзіцца народ і поўны сіл здабудзе сваё шчасце.
Не згасла сонца! Сонца гляне,
Усіх падыме ада сна.
Ён, гэты дзень, яшчэ настане, —
І ачуняе старана!
У такіх пафасных, поўных прадчування рэволюцыі і заклікаў да яе вершах, як і у творчасці Я. Купалы, рэалізм у паказе цяжкога жыцця народа пад прыгнётам памешчыкаў і капіталістаў спалучаецца з рэволюцыйнай рамантыкай, з верай у сонечную будучыню, якая прыдзе ў выніку рэволюцыі. Вобразы сонца, вясны, крыніцы, якая пад лёдам прабівае сабе дарогу — гэта ўлюбёныя вобразы, праз якія паэт гаворыць аб будучыні.
Крытыка воўчага закона ўласнасці знайшла надзвычай яркае ўвасабленне ў вершы Максіма Багдановіча «Мяжы». Гэты верш гучыць зусім па-сучаснаму, асабліва для заходніх абласцей Беларусі, дзе яшчэ не праведзена калектывізацыя.
Кінь вокам на увесь абшар зямлі:
Вось хату шчыльна абышлі
Парканы з вострымі цвікамі,
Пасыпаныя бітым шклом.
Глядзі — ў прасторах за сялом
Мяжамі
Падзелены на нівах каласы.
Ідуць канаўкі праз лясы,
І стопудовыя гранітныя каменні
Сярод лугоў бяскрайных заляглі.
Як паказвае М. Багдановіч у вершы, межы раз'едноўваюць працоўных людзей, калечаць іхную псіхіку, пазбаўляюць іх той сілы, якую яны мелі-б у калектыве, спараджаюць хутарскую псіхалогію адасобленасці, зласлівасці, бессардэчнасці, хцівасці:
Нязмерны вольныя прасторы
Святой зямлі, -а чалавек
Мяжы, ірвы, тыны рабіў за векам век.
Хаваўся ў іх, як ліс у норы,
І жыў пужліва сам-адзін,
Дрыжачы, як лісце асін,
Зласлівы, бессардэчны, хцівы,
Такі здрадлівы,
Для усіх чужы, зусім чужы.
Вакол яго-платы, мяжы.
Працоўны чалавек у творчасці М. Багдановіча ўсведамляе сябе творцаю усіх багаццяў зямлі, але, дзякуючы таму, што ўлада знаходзілася у руках багатых, ён не мог карыстацца з плёну сваёй працы. У вершы «З песняў беларускага мужыка» (1909 г.), матывамі блізкімі да адпаведных вершаў Я. Купалы перыяда «Жалейкі» («З песень беззямельнага» і інш.), Максім Багдановіч ад імя мужыка-бедняка з вялікай гораччу гаворыць:
Адтаптаў сотні вёрст пехатом я,
Будаваў я дарожкі, масты;
Ліуся пот мой, як рэзаў на ком'я
Плугам глебы сухія пласты.
Працаваў над пяском, над дрыгвою
І не мала там выцерпеў мук,
І не прыдзецца мне пад зямлёю
Гэтых чорных сароміцца рук.
Другая песня беларускага мужыка проста такі патрасаючая па выразнасці думкі і сіле мастацкага абагульнення. Вось яна:
Я хлеба ў багатых прасіў і маліў, —
Яны ж мне каменні давалі:
І тыя каменні між імі і мной
Сцяною вялізнаю усталі.
Яна вышай і вышай расце
І шмат каго душа лякае.
Што-ж будзе, як дрогне, як рухне яна?
Каго пад сабой пахавае?
Усе гэтыя вершы ў літаратурнай спадчыне Максіма Багдановіча складаюць тое лепшае, што робіць яго паплечнікам Я. Купалы і Я. Коласа ў справе стварэння беларускай рэволюцыйна-дэмакратычнай літаратуры.
Максім Багдановіч рос і выхоўваўся ў атмасферы пашаны і любові да фальклора. Натуральна, што ў яго творчасці гэта адлюстравалася радам вершаў, якія матывамі і паэтыкай самым непасрэдным чынам звязаны з фальклорам. Гэта такія вершы як «Максім і Магдалена», «У мястэчку Берасцечку не званы гудзяць», «Цёмнай ноччу лучына дагарала», «Скірпуся» і іншыя. Яны становяць сабой больш за ўсё звязаную з бытавымі матывамі лірыку кахання.
У адных з іх адлюстравалася мінулае («Максім і Магдалена», «У
