pavieryli hetkija polskija chronisty jak Długoš i Stryjkoŭski, jakija paŭtaryli jaje. Biazkrytyčnyja daśledčyki minułaści Vialikaha Kniastva, jak polskija historyki Narbutt, Lelevel, Prochaska trymalisia hetaj bajki, niaznačna tolki jaje modyfikujučy.
Niepraŭdapadobnaść hetaj historyji prymusiła nad joj padrabiaźniej zatrymacca rasiejskich i biełaruskich historykaŭ. Jana nia vytrymała pieršaj navukovaj krytyki. Tady na źmienu teoryji zavajavańnia źjaviłasia kampramisnaja teoryja, jakaja ćvierdziła, što nia ŭsie biełaruskija ziemli byli zavajavany, što častka jich dałučyłasia da novaha haspadarstva dabravolna. Hetaha pahladu trymaŭsia i viedamy daśledčyk minuŭščyny Vialikaha Kniastva praf. Lubaŭski. U svajej pracy «Istoryja Litowsko-Russkaho Gosudarstva» jon vyraziŭsia, što trudna ćvierdzić, što vyklikała dałučeńnie da novaha haspadarstva asobnych biełaruskich ziemlaŭ — siła aružža, ci dabravolnaje dałučeńnie. U mieru dalejšych dośledaŭ historyji Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, a asabliva arhanizacyjnaha, ekanamičnaha i jurydyčnaha bakoŭ jaho žyćcia kampramisnaja teoryja pieraradziłasia ŭ poŭnaje zapiarečańnie teoryji zavajavańnia. Hetaha hledzišča trymajucca Ŭładzimirski-Budanaŭ, Leantovič i Doŭnar-Zapolski.
Vyšej my vyjaśnili, sto Litoŭskaja ziamla, ź jakoj, byccam, vyjšli zavajoŭniki, z hledzišča etnohrafičnaha i palityčnaha była biełaruskaj. Dyk kali-b i dapuścić zavajavańnie, to vychodziła-b, što biełarusy zavajavali samich siabie. Arhumenty, na katoryja paklikajucca praciŭniki teoryji zavajavańnia, u hałoŭnym, zvodziacca da nastupnych.1. U histaryčnych žarołach niama nijakich dadzienych, paćviardžajučych zavajavańnie biełaruskich ziemlaŭ Aŭkštotaj, choć jość vielmi padrabiaznaje pieraličeńnie drobnych pachodaŭ žmudzkich i aŭkštockich družyńnikaŭ z metaj hrabiestva. Tamu bolš pravilnym budzie ličyć, što hetych zavajavańniaŭ, nia było. Dapuščać padboj pry adsutnaści dadzienych na heta ŭ žarołach, aznačała-b vychodzić z tendencyjnaha i fantastyčnaha hledzišča.
2. Dziakujučy adsutnaśći dadzienych u histaryčnych žarołach, prychilniki teoryji zavajavańnia nia mohuć pahadzicca iz saboj što da dataŭ padbićcia asobnych biełaruskich ziemlaŭ. Padavanyja jimi daty padboju asobnych bielaruskich ziemlaŭ roźniacca miž saboj časam na cełyja stahodździ.