Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/38

Гэта старонка была вычытаная

38 Mahnaty.

U razhladanuju paru nasielnictva Biełarusi było redkim. Vializarnyja abšary ziamli lažali biaź nijakaha ŭžytku. Sialanskaja, a častkova i miaščanskaja kolonizacyja jich pašyrałasia pavoli, da taho-ž, jana achoplivała, naŭpierad, ziemli bolš vyhodnyja (pa bierahoch rekaŭ, nia tak mocna zaroššyja lesam i h. d.). Kab pavialičyć kolkaść nasielnictva kraju, pieršyja haspadary sialili na pustych ziemlach uziatych na vajnie pałonnych, prykładam Prusaŭ, Tataraŭ. Nieabchodnaść pavialičeńnia nasielnictva dyktavałasia vajennymi patrebami kraju. Kažny, chto ŭładaŭ ziamloj, biaz roźnicy na svajo sacyjalnaje pałažeńnie (sielanin, bajaryn, mieščanin) abaviazany byŭ nieści vajennyja ciažary.

Kab pryśpiešyć zasialeńnie pustych ziemlaŭ, a z druhoha boku zdabyć novyja srodki ŭzmacavańnia abarony Haspadarstva, Vitaŭt, praktyčna, pačaŭ razhladać pustyja ziemli jak sobskaść Haspadarstva i razdavać jich najbolš zaslužanym adzinkam u karystańnie z tym, što jany mahli sialić na jich pałonnych, uciekačoŭ, abo tych sialan ci miaščan, katoryja zhadžalisia na heta i kidali svaje haspadarki, dy ciahnuć z hetych ziemlaŭ dachody, ale, zatoje, zabaviazaŭ jich, u prypadku patreby, iści na vajnu, vystaŭlajučy vialikšuju, ci mienšuju kolkaść sobskim koštam uvaružanych konnych, abo piešych ludzioŭ. Chto nie vykonvaŭ naležna hetych abaviazkaŭ, toj pazbaŭlaŭsia ŭladańnia ziamloj.

Vitaŭt i jaho nastupniki razdavali pustyja ziemli nia ŭ sobskaść, a ŭ dažyvotnaje ŭładańnie. Zrazumieła, što heta nie mahło zadavolić karystaŭšych na hetkim pravie ziamloj. Naŭpierad, jany nie vykazvali nijakaje inicyjatyvy ŭ raźvićci haspadarki na hetych ziemlach, viedajučy, što pa jich śmierci hetyja ziemli dastanie chtoś druhi. Tamu z boku hetych ziamielnych vaładaroŭ vyjaŭlajecca imknieńnie da zdabyćcia prava pierakazvańnia atrymanych ziemlaŭ svajmu patomstvu ŭ spadku z tym, što nastupniki pavinny nieści tyja-ž samyja abaviazki. Ź ciaham času hetaje prava jim udałosia zdabyć. Hetkim paradkam na Biełarusi paŭstaŭ stan vialikich ziemlaŭłaśnikaŭ — mahnataŭ, ihraŭšych u žyćci Haspadarstva vielmi važnuju rolu.

Zdabyćcio spadkovaha ŭładańnia ziamloj jašče nie aznačała prava sobskaści na ziamlu, bo ziemlaŭłaśniki nia mieli prava razparadžacca ziamloj, jak chacieli. Sobśnikam mahnackich ziemlaŭ i dalej astavałasia