Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/42

Гэта старонка была вычытаная

42 polskich upłyvaŭ u Biełarusi, polskich paradkaŭ. Jana razvaliła biełaruskuju haspadarstvienaść. Dziakujučy jej stałasia mahčymym praviadzieńnie ŭ 1697. h. pastanovy ab skasavańni biełaruskaje movy jak uradavaje i ŭviadzieńnie na jaje miesca polskaje

M i a š č a n s t v a. Blizu da kanca XIV st. nasielnictva biełaruskich haradoŭ z hledzišča jurydyčnaha ničym nia roźniłasia ad jinšaje masy nasielnictva, a naŭpierad sialanstva. Čaść jaho zajmałasia prosta ziemlarobstvam, majučy svaje ziemli pad horadam ci ŭ horadzie, jinšaja — ramiosłami i handlam. Jak ramiosły, tak i handal u haradoch raźvivalisia nadta pamysna. Na pieraškodzie stajaŭ, adnak, fakt niapeŭnaha praŭnaha pałažeńnia haradoŭ, padlahańnia haspadarskim uradnikam, jakija mała rupilisia ab naležnym raźvićci haradskoha žyćcia. Tamu, kali ŭ biełaruskich haradoch raźviłosia silnaje kupiectva i ramieśnictva, harady pačali imkuucca da vyzvaleńnia ad hetaje apieki i zdabyćcia samaŭradu podle zachodnich uzoraŭ. Heta jim udałosia. Haspadary pryznavali haradom h. zv. «majtborskaje prava» (ad hor. Magdeburg, dzie jano paŭstała), jakoje vydzialała horad u apryčonuju adzinku administracyjna-finansovuju. Hetaje prava raściahvałasia tolki na tuju čaść nasielnictva horadu, što zajmałasia handlam, promysłam (ramiasłom) i naležała da chryścijanskaha vieravyznańnia.

U haradoch, što dastavali majtborskaje prava, na čale stajaŭ vojt, zvyčajna vyznačany haspadarom. Razam z vybranymi niasielnictvam łaŭnikami (tvaryŭšymi h. zv. łavu) jon sudziŭ padlehłych majtborskamu pravu miaščan horadu ŭ kryminalnych spravach. Administracyja horadu i sud u cyvilnych spravach naležali da vojta, burmistra i rajcaŭ (tvaryŭšych h. zv. radu), vybiranych, takža, nasielnictvam horadu. Mieskaja administracyja pavinna była štohod davać spravazdaču svajim vybiralnikam. U niekatorych haradoch funkcyji łavy i rady nia byli raździeleny.

Harady na majtborskim pravie mieli svoj sobski budžet. Dachody haradoŭ składalisia z upłyvaŭ, sabranych z haradzkich padatkaŭ i roznych jinšych krynicaŭ dachodu (karčmaŭ, kramaŭ, uboju bydła i h. d.). Dziela baraćby z kankurencyjej ramieśniki arhanizavalisia ŭ cechi, ustupić u jakija možna było tolki paśla zdańnia ramieśnickaha ekzaminu. Paŭnapraŭnymi siabrami cechaŭ byli majstry, jakija mieli ŭ svajich varštatach pracy praktykavaušych padmajstraŭ i čaladnikaŭ,