іскрамі пырскалі, часам падалі кудысьці ў ніз, як буйныя сьлезы з воч, зара з зарою цалаваліся.
Багатыя вільняне жылі весела і бястурботна…
∗ ∗
∗ |
Ліпнёвы дзень сканаў, захліпнуўся. Яшчэ пырскаў захад сьмехам лілёвым, але ў гэтым яго сьмеху ўжо чулася штосьці адпетае, аджыўшае, паканаўшае без надрываў, — такое, што ня можа вярнуцца назад, а бывае ў жыцьці толькі аднойчы.
Дзень сканаў, захліпнуўся. Ён утапіўся ў растопленым золаце вечару…
Вільня зашумела, залаташылася, аддалася вясёласьці. Вуліцы заліліся сьвятлом.
Гул вуліц і музыка начы зьліліся ў адзіную нявымоўную мэлёдыю, у вадзіны гымн жыцьцю…
Але нічога гэтага сёньня ня чуў і ня бачыў слаўны вучоны палачанін Францішак Лукіч Скарына. Ужо больш як з поўгадзіны ён узрушана хадзіў па сваім невялічкім, цёмным і суровым пакоіку.
У шэра-блакітным змроку начы яго аграмадная чорная фігура казалася нязвычайна вялічэзнай і магутнай, нібы з жалеза выкутай.
У кароткіх гуках, што выляталі з-пад яго ног, і ў зложаных назадзе руках чулася непамерная, казачная моц.
Хадзіў па пакоіку і аб чымсьці упорчыва думаў.
— Труцень агідны! — вырвалася ў яго, нарэшце, — ліха няма на вас, ляхі!..
Спыніўся ля акна і застыў. Цьмяна-зеленаватае неба з золатам зор патыхнула на яго чымсьці блізкім і знаёмым, чымсьці родным, дарагім сэрцу, але даўно запамятаваным. Стаў успамінаць.
— Гэта я на Полаччыне, дома, яшчэ ў дзяцінстве такія ночы бачыў, зялёнае неба, — ачнулася ў яго ў памяці, — калі я часта ў дзіцячым задуменьні сядзеў над шумлівай і бойкай Палатою, або над гордаю, магутнаю Дзьвіною… Колькі хараства там… і гора было…
І як хмары па небе, як цені па жытнёвым полі, паплылі ўспаміны пярэстыя перад ім.
Вось ён бачыць сябе маленькім хлопчыкам, калі вучыўся ў Полацку ў царкоўнай школцы. Нахмураны, суровы настаўнік поўпісьменны важна ходзіць па клясе, як прыганяты, за чубы каго трасе, каго за вушы…
Патом Вільня… Шчырае вучэньне… Пераход у каталіцтва, каб у Кракаўскі унівэрсітэт папасьці… Зноў напружаная праца…
