якаясь, даўно забытая, але калісьці балючая, ледзь-ледзь ня прыпомнілася але бясьсьледна зьнікла невядома куды, як праскаўзнуўшаяся зорка на чорным небасхіле.
Напружана стараўся прыпамятаваць Доўга сядзеў і мучыўся. Але ўспамін, урэшце, сам сабою прышоў, неяк раптам, нечакана.
— Гэта цень якаясьці чорная была мільгатнулася непадалёку ад мяне, — думаў ён, — калі я выходзіў сёньня ад Бабіча… Цень палахлівая, чорная… Дык штож-тут такое?.. Мо‘ проста цікавы хто у вакно стараўся паглядзець?.. Мо‘ ляхі?..
Раптам да слыха Скарыны данёсься якійсьці нязвычайны шум і гуд, якія момант-ад-моманту ўсё больш і больш узмацняліся.
Скарына мэханічна узьняўся з крэсла і падышоў да вакна, але нэрвова адхіснуўся назад, нібы яго знадворку хто ў грудзі штурхануў, і схапіўся рукамі за голаў.
V.
Позна, амаль да самай поўначы, блішчаў, у ваднэй з акраінных брудных карчомак Вільні, цьмяны сьвет.
Хваравітым, брудна-чырвоным аганьком гарэла на сьцяне старая лямпа бяз шкла.
Па сьценах, па дзьвярах і па аблупленай і падрапанай печцы сумнымі і палахліва-дрыжачымі ценямі сьвет бегаў, марнеў і, урэшце, бясьсьледна стушоўваўся на чорных шыбах акон.
Шум карчмы ўжо даўно спыніўся. Хто быў — паехаў, хто прыбыў — спаць лёг — па лаўках, на падлозе.
Толькі ў адным далёкім і цёмным куточку яшчэ сядзела два мужчыны і аб чымсьці ціха гутарылі.
Адзін з іх — пан Кубінскі (што Скарына на днях выгнаў з сваёй хаты) пахвілінна падліваў у чаркі сабе і свайму суседу Грыгору (царкоўны стараста) і мэханічна выпіваў. Грыгор усе сілы напружваў, каб не застацца. Пілі і закусвалі бяс конца, быццам у якуюсь процьму саджалі ўсё гэта.
— Вы думаеце, што ўсё гэта жартачкі? — патаёмна шаптаў Грыгор, — не, гэта справа цяжкая!.. я перакананы ў тым, што я выканаю толькі боскую волю.
— Для мяне ня важна: чы боску, чы волю д‘ябла ты выканаш, — сярдзітым тонам на зьмешанай беларуска-польскай мове зазначыў пан Кубінскі, — тшэба зробіць!.. розумеш?!
— Так-так, паночку, — пакорліва падтакнуў Грыгор.
— За працу атшымаш; магу і цяпер крыху даць…
— Так-так… але хто вы такі, паночку?..
